Alma Mile
“Tinka”, zgjimi i aktores së skenës e ekranit në ditëlindjen e saj. Regjisori Esat Teliti, rrëfen jetën e Tinka Kurtit, prej ikjes nga Sarajeva në moshën 5- vjeçare, tek roli i fundit në moshën 70 vjeç

Një nga një i shfaqen imazhet e fëmijërisë. Ja ky park që kishte përshkuar duke shtrënguar dorën e nënës, ja kjo rrugë e kalldrëmt, ky qiell… Por portën, nga doli kur ishte vetëm 5 vjeç nuk arrin ta kujtojë. Ndoshta nuk guxon të trokasë atje, ku për herë të parë ndjeu jetën. Sarajevë. Tinka Kurti nuk e mendonte se do të kthehej më atje dhe ndërsa luhatet rrugëve të atij qyteti, pas plot 65 vjetësh, i duket si një ëndërr. Ishte pikërisht aty, në një nga ato dritaret e shtëpive të kryeqytetit boshnjak, kur hungarezja Elizabetë, nëna e saj, ndërsa brenda trupit ndiente të jetonte një jetë tjetër, dallon mes yjesh një gërmë “T”. Dhe vendosi ta quante Tinka, pa ditur se ajo vërtet do të renditej një ditë mes yjesh. Këto kujtime të vagullta të fëmijërisë, copëza albumesh, fotografi, kilometra celuloid, e shumë e shumë copëza jete e përjetime të 71-vjeçares, regjisori Esat Teliti, i ka mbledhur në një dokumentar, të cilin ia dhuroi vetëm 2 ditë para ditëlindjes së saj. Mbrëmë në sallën e Kinema “Milenium 2”, u shfaq dokumentari “Tinka”. Për asnjë nga filmat më të suksesshëm shfaqur ndonjëherë në atë sallë, nuk ka pasur aq shumë njerëz. Miq, të afërm, njerëz të artit, kishin ardhur për të zbuluar ndoshta diçka më shumë nga jeta e “Artistes së Popullit” dhe për t’i shtrënguar dorën, asaj “shqiptareje të madhe”, siç do të thoshte për të, aktori Kadri Roshi. “Nuk ma merrte kurrë mendja që do të kishin ardhur kaq shumë njerëz dhe që ky dokumentar do të pritej kaq mirë. Por për një gjë kam qenë gjithmonë i sigurtë, Tinka Kurti është një aktore e madhe, aq sa unë nuk di me çfarë ta krahasoj. Por kënaqësia ime është që arrita të realizoj një dokumentar me gjalljen e aktores, pasi fatkeqësisht ne kujtohemi për ta, vetëm kur nuk i kemi më mes nesh. Dhe pastaj fillojmë e gërmojmë nëpër arkiva”, - thotë regjisori Esat Teliti, duke shtuar se njerëz të tillë e meritojnë të nderohen, jo vetëm Tinka Kurti, por edhe aktorë të tjerë, të cilët me të vërtetë kanë lënë gjurmë në artin dhe kulturën shqiptare. Në një orë e gjysmë dokumentar, regjisori Teliti, është munduar të përfshijë sa më shumë detaje nga jeta e aktores, që kur ajo ishte një vajzë e vogël, e cila u nis me një çantë shkolle për në Politeknikumin e Tiranës, por që rastësisht përfundoi në degën e dramës, në lice, deri sot, kur thinjat i kanë mbuluar flokët dhe ka mall për shtëpinë e lindjes në Shkodër locen, për kalanë e Rozafës, kur përlotet për pengjet që i ka lënë pas në jetë. Ndoshta për herë të parë vijnë për publikun imazhe të filmave dhe dramave ku interpreton aktorja. Rrëfimi nis me “Dasmën shkodrane”, ku 16-vjeçarja do gjendej për herë të parë në një skenë teatri. “Më kishin zgjedhur për të kënduar në kor, por kur regjisori më pa duke interpretuar, thotë : “Kemi ngatërruar rolet, ajo duhet të bëhet aktore”. Dhe në të vërtetë kështu ndodhi”, - tregon 71-vjeçarja. Më pas vijuan role të tjera që do të evidentonin një aktore të madhe.

Tinka Kurti në "Kur Shpirti Ndërron"

Përveç rrëfimeve të vetë aktores, materialeve filmike, të nxjerra nga arkivat e Radio Televizionit Shqiptar, apo nga arkivat e AlbaFilmit, në dokumentar nuk kanë munguar dëshmitë e regjisorëve, aktorëve, skenaristëve, që kanë pasur nderin të punojnë me të, jo vetëm bashkëkohës, por edhe më të rinjtë, të cilët kanë pasur ç’të mësojnë prej saj. Kadri Roshi, Margarita Xhepa, Violeta Manushi, Serafin Fanku, Kristaq Dhamo, Ylli Pepo, Rajmonda Bulku, Kiço Londo, e sa të tjerë, kishin aq shumë për të thënë për shkodranen energjike, por që gjithsesi me pak fjalë do të përkufizohej “e madhe”. “Tinka Kurti është një oqean, sa që duhej të ishe i përgatitur për të punuar me të”, - do shprehej regjisori Kristaq Dhamo, i cili i ruan edhe sot të freskëta kujtimet e mbetura prej filmit “Tana”.
“Për këtë dokumentar kam kohë që punoj. Kam punuar paralelisht me punën e përditshme, por kryesorja është që këtë film e kam bërë me dashuri”, - tregon Teliti, i cili prej kohës kur luante rolin e njërit prej djemve të Pashakos në filmin “Yjet e netëve të gjata”, e ndien veten ende bir të nënës së sa e sa roleve, Tinka Kurtit.

Një gjysmëshekulli
Kur ka interpretuar për herë të parë në skenë, Tinka Kurti ishte veç 16 vjeç. Qysh atëherë deri më sot, në fondin e karrierës së saj artistike, numërohen 320 role, shumica në dramë, por pa lënë pas edhe filmin, ku ajo ka realizuar karaktere të papërsëritshme. Karrierën e saj si aktore e nisi në Shkodër ku për herë të parë u ngjit në skenë. Roli i saj i vërtetë ishte në dramën “Fejesa” e Çehovit, i cili do të pasohej me dhjetëra të tjerë, si “Fisheku në pajë”, Toka jonë”, ku ka interpretuar rolin e Files dhe më pas të Lokes, etj. Vetëm pas tre muajsh shkollë në degën e dramës në liceun e Tiranës, ajo, së bashku me 7-8 shokë të tjerë do të përjashtohej nga shkolla, për shfaqje liberale. “Teatrin e mora tmerr”, - tregon ajo. Nuk e mori asnjëherë diplomën e aktrimit, por talenti i saj nuk kishte nevojë për diplomë. Shumë shpejt regjisorët zbuluan tek ajo jo vetëm talentin, por edhe pasionin e një aktoreje të vërtetë. “Më ndodhte që brenda një viti të realizoja 4 role. Më duhej të shkoja në Shkodra, në Vig, ku xhiroheshin “5 heronjtë”, që aty në një vend tjetër. Isha e lodhur, e sfilitur, por shumë e lumtur”, - thotë aktorja. Rolet, do të pasonin njëri-tjetrin, nga skena në sheshxhirim. Disa nga rolet e saj më të arrira janë të Lokes tek “Toka jonë”, nënë Pashakoja, tek “Yjet e netëve të gjata”, nëna tek “Gjaku i arbrit”, etj.

Puthja e parë e “Tanës”
Ajo e mban mend fare mirë dhe mund ta gjejë menjëherë pemën, ku partneri i saj Naim Frashëri, ishte mbështetur dhe ajo i dha puthjen e parë në historinë e filmit shqiptar. Qëllon pemën. “Ja, kjo rron, kurse njerëzit kanë ikur”. Gjithsesi e lë trishtimin pas dhe plot humor, tregon skenat e xhirimit të filmit “Tana”. “Kemi realizuar 29 dubla, për atë puthje, të cilën e hoqën më pas. Por nuk e kuptoj, kur jepet sot, përse nuk e rishfaqin atë puthje.”, - thotë aktorja. Dhe kaq mjafton që miqtë e saj të fillojnë e të bëjnë shaka me Tinkën. “Po ty të pëlqente vetë si duket, që ta bëje 29 herë atë dubël…”. Dhe ajo me atë humorin tipik shkodran ia kthen : “A Naimi.., sa i mirë që ka qenë!”. Ndërsa regjisori i filmit Kristaq Dhamo, kujton se më në siklet ishin ndierë ata për atë puthje, se sa Tinka. “Ne e kemi menduar kështu këtë pjesë. Ti nëse nuk mundesh, ne mund ta heqim, por ajo përgjigjet: Unë jam aktore”. Kjo ka qenë historia e puthjes së parë në kinematografinë shqiptare, të cilën Tinka Kurti e kujton si një nga momentet më të bukura të jetës së saj si aktore.