Publicisti dhe studiuesi i njohur po e ndjek me shumë kujdes fushatën elektorale në vijim. Ai kritikon sindromën e identifikimit të partisë me shtetin dhe absurdin e dekorit të shfrenuar partiak në qytetet dhe fshatrat e Shqipërisë. Misha polemizon me ata që predikojnë abstenimin, sepse, thotë ai, politikanët duhet ta dinë që çdo katër vjet populli ka mundësi t'i largojë me votë
Zoti Misha, në këto kohë të ethshme fushate, si ndjehet sipas jush ajo pjesë e shoqërisë që politikën nuk e ka në epiqendër të vëmendjes? Për shembull, kultura dhe libri, si i përshtaten kësaj klime, ku rëndom bërtitet, më parë se të flitet?
Në kohë zgjedhjesh politika pushton me arrogancë jo vetëm gjithë hapësirën publike, por në një masë të madhe dhe atë private, duke e bërë të pamundur çdo lloj jete normale. Mjafton të hapësh televizionin, apo të dalësh të dritare që të shohësh atë valëvitje absurde flamujsh partiakë që kanë pushtuar gjithçka! Në fakt, flamujt partiakë, një dukuri kjo unikale shqiptare, përfaqësojnë simbolikisht një prej deformimeve më të rënda që kanë ndodhur në demokracinë shqiptare: faktin që tek ne partitë, natyrisht para së gjithash ajo që është në pushtet, janë të plotfuqishme; të gjithë e dinë se një flamur partiak i partisë në pushtet të mbron, si ajo hajmalia, nga ligji, nga vetë shteti.
Dje më rastisi të shihja katër a pesë makina plot me flamuj e militantë, që për orë të tëra u vërtitën me shpejtësi të madhe rrugëve të qendrës së Tiranës, duke i rënë fort burive e duke shkelur çdo rregull të qarkullimit rrugor, para syve të policëve që bënin sikur s’i shihnin! Në ç’vend tjetër mund të ndodhë kjo! Në ç’vend tjetër të Europës demokratike mund të ndodhë ajo që pashë para dy tre ditësh në autostradën e re të Tiranës, ku ngado qe shkruar: Këtë rrugë e ka ndërtuar Partia Demokratike! Pyetja normale që duhet të bënte çdokush është: ç’punë ka një parti me ndërtimin e rrugëve! Por tek ne prej kohe anormalja është kthyer në normalitet, ndaj dhe fatkeqësisht, gjëra të tilla s’i bëjnë më ndonjë përshtypje askujt.
E gjithë kjo bëhet pjesë e çdo individi. Askush s’mund t’i shpëtojë. Siç nuk mund t’i shpëtojë dot frikës së turbullt që ndjen përbrenda gjithkush, për atë që mund të ndodhë gjatë zgjedhjeve. Për fat të keq, në shoqërinë tonë tejet të polarizuar, prej vitesh tashmë zgjedhjet janë kthyer në një ndeshje dramatike, që e ka bazën pikërisht te logjika, sipas së cilës, partia që fiton mandatin për të qeverisur për katër vjet, e identifikon veten me vetë shtetin, madje duke e zëvendësuar atë, që ta shndërrojë gjithnjë e më shumë në një instrument për të kontrolluar gjithçka, në emër të një grupi që sa vjen e ngushtohet. Kësisoj, mbarë shoqëria ndahet në ata që e ndjejnë veten përfitues të pushtetit, dhe pjesës tjetër, të humburve, që ndjehen të margjinalizuar, të përjashtuar, të shpërfillur. Pra, në kushte të tilla kuptohet përse zgjedhjet, më shumë se një garë demokratike, marrin tiparet e një përplasjeje dramatike, që priret të përfshijë në vorbullën e saj çdo qelizë të shoqërisë.
Ndërkohë, sigurisht çdo individ përpiqet që në mënyre të ndryshme të ngrejë mekanizmat e tij mbrojtës. Kështu dhe unë jam munduar t’i krijoj vetes një strehë sado të vogël, qoftë duke u përpjekur të vazhdoj punët e mia të zakonshme, që më largojnë sado pak nga emocionet e zgjedhjeve. Qoftë duke zgjedhur të lexoj një libër magjepsës, me titull ‘Armiku te porta’, me autor Andrew Wheatcroft, që ka në qendër një temë që, së paku në sipërfaqe, është tepër larg aktualitetit e halleve tona: rrethimin osman të Vjenës të vitit 1683, një nga ngjarjet më të rëndësishme të kohëve moderne, duke qenë se shënon fillim e rënies së Perandorisë Otomane.
Si po e përjetoni fushatën zgjedhore? Cila është qasja juaj ndaj zulmës së madhe elektorale? Fikni televizorin, nuk lexoni shtypin, apo e kundërta?
Përkundrazi, unë jam gjithnjë ndjekës mjaft i vëmendshëm i jetës politike. Aq më tepër që, pavarësisht bezdisë së natyrshme që më sjellin shumë aspekte të një fushate partiake, kam bindjen se këto zgjedhje dhe vendimi që do japë populli shqiptar më 23 qershor, në një farë mënyre do kenë një ndikim të madh për vetë të ardhmen e afërt të vendit tonë. Shpresoj sinqerisht (ndonëse e di se ndoshta jam tepër optimist) që këto zgjedhje të shënojnë fundin e një epoke. Ndaj dhe besoj që të gjithë, kush më pak e kush më shumë, në mënyrë të vetëdijshme apo jo, e ndjejnë se kësaj here ajo që është në lojë shkon përtej thjeshtë një ndërrimi pushteti. Së paku, shpresoj.
Është hapur një debat rreth votës së dobishme, pra votimit të njëri prej dy koalicioneve, votës së pavlefshme, pra mosvotimit të asnjërës prej ofertave, apo votës së diçkaje të re, e cila realisht nuk është e lehtë të gjendet. Pa ju kërkuar një deklarim vote, parimisht cila ide është më racionale, sipas mendimit tuaj?
E kam ndjekur këtë debat dhe sinqerisht më duket se në një kontekst si ky yni, qasje të tilla abstrakte, moralizuese, që bëjnë thirrje për të mos votuar, me pretendimin se në fund të fundit, të gjitha palët janë njëlloj, në fakt shërbejnë vetëm për të ruajtur status-kuonë. Sigurisht, ka shumë arsye për të kritikuar mbarë klasën tonë politike. Por, për mendimin tim, në një demokraci kaq të brishtë si kjo jona, ku për më tepër s’është e vështirë të dallohet tundimi ndaj prirjes autoritare, vetë rotacioni përbën një domosdoshmëri. Sepse ka shumë rëndësi që çdo politikan e zyrtar (por dhe klientelat që i rrethojnë), ta dinë se çdo katër vjet vjen dita kur populli ka mundësi t’i largojë dhe atëherë ata ka të ngjarë të japin llogari për sa kanë bërë.
Le të përpiqemi të abstragojmë një moment, duke tejkaluar pyetjen klishe rreth fituesit dhe humbësit të 23 qershorit. Si e parashikoni Shqipërinë e paszgjedhjeve?
Ç’është e vërteta, e kam disi të vështirë ta çoj vështrimin përtej ditës së zgjedhjeve, duke e ditur se përvoja na ka mësuar se shumëçka do varet nga mënyra sesi do shkojnë gjërat ato dy tre ditë. Urimi im i parë ka të bëjë pikërisht me zgjedhjet, duke shpresuar që në fund të këtij muaji do kemi mundësi ti japim fund kapitullit dramatik të zgjedhjeve të dyshimta, duke hapur kësisoj një faqe të re në historinë tonë.
Në fakt, jam i bindur se fakti që deri më sot pothuajse asnjë herë s’kemi arritur të organizojmë zgjedhje plotësisht të rregullta, përbën atë mëkat origjinal, prej nga rrjedhin shumë prej deformimeve të tjera të jetës shqiptare. Ndaj dhe besoj se nëse më 23 qershor do arrijmë të kemi zgjedhje të besueshme e të ndershme, kjo padyshim do verë në lëvizje një zinxhir ndryshimesh që do përfshinë mbarë shoqërinë. E them këtë sepse mendoj se zgjedhje të drejta e të ndershme, e rrjedhimisht të besueshme, do mund te kemi vetëm atë ditë kur tek ne do funksionojë shteti ligjor, që është A-ja e çdo shoqërie funksionuese demokratike, ku çdo militant a zyrtar do ta dijë se është i barabartë para ligjit si çdo qytetar tjetër e se as partia e askush tjetër, s’do jenë në gjendje ta mbrojnë nëse shkel ligjin gjatë procesit zgjedhor. Fatkeqësisht, deri më sot sistemi ynë është bazuar pikërisht në pandëshkueshmërinë e militantëve! Kjo shpjegon përse gjatë këtyre 20 vjetëve, ndonëse zgjedhjet janë kthyer në një gangrenë, askush s’është ndëshkuar e s’ka përfunduar në burg për krime elektorale.
Përkundrazi, janë jo të pakta rastet kur shkelësit e ligjit në emër të partisë, janë shpërblyer. Kjo shpjegon përse dhe në një rast kur një prokuror ‘naiv’ arriti të kapë me presh në duar katër shkelës të ligjit në Ruzhdie, duke falsifikuar votat, u këmbëngul që asnjë prej tyre të mos përfundonte në burg! Jam i bindur se ditën kur militanti i parë që abuzon me ligjin zgjedhor do të ndëshkohet, do marrë fund dhe vetë kapitulli ynë i zgjedhjeve problematike. Dhe vetëm atëherë do mund të themi se kemi hyrë realisht në rrugën e demokracisë, duke vendosur themelet e një shteti ligjor. A mund të ndodhë kjo? Duket e vështirë, kur sheh pafuqinë e dhimbshme të prokurorisë, që pikërisht në çaste të tilla kur duhet të jetë më e pranishme për vetë rëndësinë historike që kanë këto zgjedhje, bëhet e padukshme. Por le të shpresojmë. Për të mirën e të gjithëve.
Javët e fundit situata në Turqi paraqitet komplekse. Si një njohës i mirë i politikës dhe peshës së Turqisë në rajon, si i komentoni ato që po ndodhin këto orë në këtë vend të madh ballkanik?
Sigurisht, ajo që po ndodh në Turqi është e pamundur të shpjegohet me dy tre fjali. Është një situatë komplekse, që i ka rrënjët sa në historinë e këtij vendi, aq dhe atë që ka ndodhur gjatë dhjetëvjeçarit të fundit, pra që pas ardhjes në pushtet në vitin 2002 të AKP, partisë së kryeministrit Erdogan. Sidoqoftë, ajo që mund të thuhet me pak fjalë është se prej gati dy javësh kemi shpërthimin e zemërimit të asaj pjese të popullsisë turke që tashmë prej vitesh ka një shqetësim në rritje për stilin autoritar e polarizues të qeverisjes së Erdoganit, si dhe përpjekjeve të tij për të shtrirë kontrollin mbi gjithë shoqërinë e shtetin turk.
Ata që protestojnë janë përgjithësisht të rinjtë, shumë prej të cilëve përfaqësojnë shtresën e mesme qytetare e laike, trashëguese të vlerave kemaliste, të cilët janë të shqetësuar prej autoritarizmit në rritje të Erdoganit, por dhe prej asaj që ata e perceptojnë si përpjekje për të islamizuar stilin e jetesës së shoqërisë turke. Vetë Erdogani, i cili ka fituar zgjedhjet tre herë rresht, duke kryer një sërë reformash të suksesshme sidomos në ekonomi, sigurisht gëzon mbështetjen e një pjese jo të vogël të turqve, kryesisht të pjesës konservatore të Anadollit, si dhe një pjese të madhe të banorëve të periferisë së qyteteve të mëdha.
Sidoqoftë, një pjesë e madhe e analistëve e shohin shkakun e krizës te fakti se Erdogani, i cili erdhi në pushtet vetëm me 50% të votave, gjatë qeverisjes së tij u soll si një zot i plotfuqishëm i Turqisë, duke treguar një shpërfillje arrogante ndaj shqetësimeve e frikërave të asaj gjysme të popullit turk që s’e ka votuar. Këtu më duket se ka një lloj ngjashmërie dhe me situatën e viteve të fundit në Shqipëri, ku sërish, patëm një qeveri që erdhi në pushtet (në rastin më të mirë) me votën e gjysmës së shqiptarëve, por u soll sikur shumica në parlament i jepte të drejtën të bënte ç’të donte. Sjellje të tilla politike detyrimisht sjellin polarizim, që gjithnjë ka efekte destabilizuese.
Sa vend ze, sipas jush, kultura, arti dhe trashëgimia dhe problematikat e tyre në programet partiake? Nëse do të vijonim idenë fillestare, a ju duket një fushatë e kulturuar deri tani?
S’di ç’të them, duke qenë se s’i kam lexuar programet e partive. Por sigurisht që në fushatë ato kanë zenë fare pak vend. Shoh si pozitiv faktin që në këtë fushatë ka zënë një vend të dukshëm debati për arsimin.
Ajo që më shqetëson është fakti që deri tani është lenë tërësisht mënjanë diskutimi i një prej problemeve më serioze e më dramatike prej të cilave vuan shoqëria shqiptare, me pasoja serioze për të ardhmen. E kam fjalën te fakti që vitet e fundit Tirana (por dhe mbarë vendi) është shndërruar në qytetin me dendësinë më të madhe për frymë në botë të kazinove, lojërave të fatit, bingove apo loto-sportit, këtyre simboleve të limontisë, të pasurimit të shpejtë e pa punë, të kthyera tashmë thuajse në simbole të kapitalizmit alla shqiptarçe.
Di që P.S. ka diçka për këtë problem në programin e saj, por në fushatën e saj ky problem sidoqoftë, ka zënë fare pak vend. Pa bërë komente të tjera, do mjaftohem duke cituar atë që shkruhet në një nga mesazhet analitikë të ambasadës amerikane të bëra publike nga Wikileaks, që mendoj se shpjegon më së miri dramacitetin e papërgjegjshmërinë e situatës së krijuar: “Mania e kumarit, shkruhet në mesazhin e ambasadës amerikane të para pak vitesh, është një provë e sëmundjes që ka prekur pjesën më të madhe të shqiptarëve: ëndrrën për t’u pasuruar brenda natës, mundësisht pa derdhur asnjë pikë djersë...
Pavarësisht shpirtit të admirueshëm të sipërmarrësit që kanë treguar disa shqiptarë, ende pas më shumë se 15 vitesh disa ngjarje konfirmojnë ekzistencën e ëndrrës shumë të përhapur për t’u pasuruar brenda natës. Pjesëmarrja masive në skemat piramidale në fund të viteve 1990 ishte prova më tragjike. Përfshirja në aktivitete ilegale si trafikimi i njerëzve dhe armëve është një tjetër provë. Ka shumë shembuj të përditshëm nga shoqëria shqiptare, të cilat mund të përmblidhen vetëm në një fjalë: Korrupsion, i cili shkon dorë më dorë së bashku me paratë e lehta.”
Që kur u shkrua kjo analizë, fenomeni veçse është rënduar. A mban njeri përgjegjësi për këtë përçudnim të mbarsur me pasoja? A mendon kush vallë për pasojat?
Zoti Misha, në këto kohë të ethshme fushate, si ndjehet sipas jush ajo pjesë e shoqërisë që politikën nuk e ka në epiqendër të vëmendjes? Për shembull, kultura dhe libri, si i përshtaten kësaj klime, ku rëndom bërtitet, më parë se të flitet?
Në kohë zgjedhjesh politika pushton me arrogancë jo vetëm gjithë hapësirën publike, por në një masë të madhe dhe atë private, duke e bërë të pamundur çdo lloj jete normale. Mjafton të hapësh televizionin, apo të dalësh të dritare që të shohësh atë valëvitje absurde flamujsh partiakë që kanë pushtuar gjithçka! Në fakt, flamujt partiakë, një dukuri kjo unikale shqiptare, përfaqësojnë simbolikisht një prej deformimeve më të rënda që kanë ndodhur në demokracinë shqiptare: faktin që tek ne partitë, natyrisht para së gjithash ajo që është në pushtet, janë të plotfuqishme; të gjithë e dinë se një flamur partiak i partisë në pushtet të mbron, si ajo hajmalia, nga ligji, nga vetë shteti.
Dje më rastisi të shihja katër a pesë makina plot me flamuj e militantë, që për orë të tëra u vërtitën me shpejtësi të madhe rrugëve të qendrës së Tiranës, duke i rënë fort burive e duke shkelur çdo rregull të qarkullimit rrugor, para syve të policëve që bënin sikur s’i shihnin! Në ç’vend tjetër mund të ndodhë kjo! Në ç’vend tjetër të Europës demokratike mund të ndodhë ajo që pashë para dy tre ditësh në autostradën e re të Tiranës, ku ngado qe shkruar: Këtë rrugë e ka ndërtuar Partia Demokratike! Pyetja normale që duhet të bënte çdokush është: ç’punë ka një parti me ndërtimin e rrugëve! Por tek ne prej kohe anormalja është kthyer në normalitet, ndaj dhe fatkeqësisht, gjëra të tilla s’i bëjnë më ndonjë përshtypje askujt.
E gjithë kjo bëhet pjesë e çdo individi. Askush s’mund t’i shpëtojë. Siç nuk mund t’i shpëtojë dot frikës së turbullt që ndjen përbrenda gjithkush, për atë që mund të ndodhë gjatë zgjedhjeve. Për fat të keq, në shoqërinë tonë tejet të polarizuar, prej vitesh tashmë zgjedhjet janë kthyer në një ndeshje dramatike, që e ka bazën pikërisht te logjika, sipas së cilës, partia që fiton mandatin për të qeverisur për katër vjet, e identifikon veten me vetë shtetin, madje duke e zëvendësuar atë, që ta shndërrojë gjithnjë e më shumë në një instrument për të kontrolluar gjithçka, në emër të një grupi që sa vjen e ngushtohet. Kësisoj, mbarë shoqëria ndahet në ata që e ndjejnë veten përfitues të pushtetit, dhe pjesës tjetër, të humburve, që ndjehen të margjinalizuar, të përjashtuar, të shpërfillur. Pra, në kushte të tilla kuptohet përse zgjedhjet, më shumë se një garë demokratike, marrin tiparet e një përplasjeje dramatike, që priret të përfshijë në vorbullën e saj çdo qelizë të shoqërisë.
Ndërkohë, sigurisht çdo individ përpiqet që në mënyre të ndryshme të ngrejë mekanizmat e tij mbrojtës. Kështu dhe unë jam munduar t’i krijoj vetes një strehë sado të vogël, qoftë duke u përpjekur të vazhdoj punët e mia të zakonshme, që më largojnë sado pak nga emocionet e zgjedhjeve. Qoftë duke zgjedhur të lexoj një libër magjepsës, me titull ‘Armiku te porta’, me autor Andrew Wheatcroft, që ka në qendër një temë që, së paku në sipërfaqe, është tepër larg aktualitetit e halleve tona: rrethimin osman të Vjenës të vitit 1683, një nga ngjarjet më të rëndësishme të kohëve moderne, duke qenë se shënon fillim e rënies së Perandorisë Otomane.
Si po e përjetoni fushatën zgjedhore? Cila është qasja juaj ndaj zulmës së madhe elektorale? Fikni televizorin, nuk lexoni shtypin, apo e kundërta?
Përkundrazi, unë jam gjithnjë ndjekës mjaft i vëmendshëm i jetës politike. Aq më tepër që, pavarësisht bezdisë së natyrshme që më sjellin shumë aspekte të një fushate partiake, kam bindjen se këto zgjedhje dhe vendimi që do japë populli shqiptar më 23 qershor, në një farë mënyre do kenë një ndikim të madh për vetë të ardhmen e afërt të vendit tonë. Shpresoj sinqerisht (ndonëse e di se ndoshta jam tepër optimist) që këto zgjedhje të shënojnë fundin e një epoke. Ndaj dhe besoj që të gjithë, kush më pak e kush më shumë, në mënyrë të vetëdijshme apo jo, e ndjejnë se kësaj here ajo që është në lojë shkon përtej thjeshtë një ndërrimi pushteti. Së paku, shpresoj.
Është hapur një debat rreth votës së dobishme, pra votimit të njëri prej dy koalicioneve, votës së pavlefshme, pra mosvotimit të asnjërës prej ofertave, apo votës së diçkaje të re, e cila realisht nuk është e lehtë të gjendet. Pa ju kërkuar një deklarim vote, parimisht cila ide është më racionale, sipas mendimit tuaj?
E kam ndjekur këtë debat dhe sinqerisht më duket se në një kontekst si ky yni, qasje të tilla abstrakte, moralizuese, që bëjnë thirrje për të mos votuar, me pretendimin se në fund të fundit, të gjitha palët janë njëlloj, në fakt shërbejnë vetëm për të ruajtur status-kuonë. Sigurisht, ka shumë arsye për të kritikuar mbarë klasën tonë politike. Por, për mendimin tim, në një demokraci kaq të brishtë si kjo jona, ku për më tepër s’është e vështirë të dallohet tundimi ndaj prirjes autoritare, vetë rotacioni përbën një domosdoshmëri. Sepse ka shumë rëndësi që çdo politikan e zyrtar (por dhe klientelat që i rrethojnë), ta dinë se çdo katër vjet vjen dita kur populli ka mundësi t’i largojë dhe atëherë ata ka të ngjarë të japin llogari për sa kanë bërë.
Le të përpiqemi të abstragojmë një moment, duke tejkaluar pyetjen klishe rreth fituesit dhe humbësit të 23 qershorit. Si e parashikoni Shqipërinë e paszgjedhjeve?
Ç’është e vërteta, e kam disi të vështirë ta çoj vështrimin përtej ditës së zgjedhjeve, duke e ditur se përvoja na ka mësuar se shumëçka do varet nga mënyra sesi do shkojnë gjërat ato dy tre ditë. Urimi im i parë ka të bëjë pikërisht me zgjedhjet, duke shpresuar që në fund të këtij muaji do kemi mundësi ti japim fund kapitullit dramatik të zgjedhjeve të dyshimta, duke hapur kësisoj një faqe të re në historinë tonë.
Në fakt, jam i bindur se fakti që deri më sot pothuajse asnjë herë s’kemi arritur të organizojmë zgjedhje plotësisht të rregullta, përbën atë mëkat origjinal, prej nga rrjedhin shumë prej deformimeve të tjera të jetës shqiptare. Ndaj dhe besoj se nëse më 23 qershor do arrijmë të kemi zgjedhje të besueshme e të ndershme, kjo padyshim do verë në lëvizje një zinxhir ndryshimesh që do përfshinë mbarë shoqërinë. E them këtë sepse mendoj se zgjedhje të drejta e të ndershme, e rrjedhimisht të besueshme, do mund te kemi vetëm atë ditë kur tek ne do funksionojë shteti ligjor, që është A-ja e çdo shoqërie funksionuese demokratike, ku çdo militant a zyrtar do ta dijë se është i barabartë para ligjit si çdo qytetar tjetër e se as partia e askush tjetër, s’do jenë në gjendje ta mbrojnë nëse shkel ligjin gjatë procesit zgjedhor. Fatkeqësisht, deri më sot sistemi ynë është bazuar pikërisht në pandëshkueshmërinë e militantëve! Kjo shpjegon përse gjatë këtyre 20 vjetëve, ndonëse zgjedhjet janë kthyer në një gangrenë, askush s’është ndëshkuar e s’ka përfunduar në burg për krime elektorale.
Përkundrazi, janë jo të pakta rastet kur shkelësit e ligjit në emër të partisë, janë shpërblyer. Kjo shpjegon përse dhe në një rast kur një prokuror ‘naiv’ arriti të kapë me presh në duar katër shkelës të ligjit në Ruzhdie, duke falsifikuar votat, u këmbëngul që asnjë prej tyre të mos përfundonte në burg! Jam i bindur se ditën kur militanti i parë që abuzon me ligjin zgjedhor do të ndëshkohet, do marrë fund dhe vetë kapitulli ynë i zgjedhjeve problematike. Dhe vetëm atëherë do mund të themi se kemi hyrë realisht në rrugën e demokracisë, duke vendosur themelet e një shteti ligjor. A mund të ndodhë kjo? Duket e vështirë, kur sheh pafuqinë e dhimbshme të prokurorisë, që pikërisht në çaste të tilla kur duhet të jetë më e pranishme për vetë rëndësinë historike që kanë këto zgjedhje, bëhet e padukshme. Por le të shpresojmë. Për të mirën e të gjithëve.
Javët e fundit situata në Turqi paraqitet komplekse. Si një njohës i mirë i politikës dhe peshës së Turqisë në rajon, si i komentoni ato që po ndodhin këto orë në këtë vend të madh ballkanik?
Sigurisht, ajo që po ndodh në Turqi është e pamundur të shpjegohet me dy tre fjali. Është një situatë komplekse, që i ka rrënjët sa në historinë e këtij vendi, aq dhe atë që ka ndodhur gjatë dhjetëvjeçarit të fundit, pra që pas ardhjes në pushtet në vitin 2002 të AKP, partisë së kryeministrit Erdogan. Sidoqoftë, ajo që mund të thuhet me pak fjalë është se prej gati dy javësh kemi shpërthimin e zemërimit të asaj pjese të popullsisë turke që tashmë prej vitesh ka një shqetësim në rritje për stilin autoritar e polarizues të qeverisjes së Erdoganit, si dhe përpjekjeve të tij për të shtrirë kontrollin mbi gjithë shoqërinë e shtetin turk.
Ata që protestojnë janë përgjithësisht të rinjtë, shumë prej të cilëve përfaqësojnë shtresën e mesme qytetare e laike, trashëguese të vlerave kemaliste, të cilët janë të shqetësuar prej autoritarizmit në rritje të Erdoganit, por dhe prej asaj që ata e perceptojnë si përpjekje për të islamizuar stilin e jetesës së shoqërisë turke. Vetë Erdogani, i cili ka fituar zgjedhjet tre herë rresht, duke kryer një sërë reformash të suksesshme sidomos në ekonomi, sigurisht gëzon mbështetjen e një pjese jo të vogël të turqve, kryesisht të pjesës konservatore të Anadollit, si dhe një pjese të madhe të banorëve të periferisë së qyteteve të mëdha.
Sidoqoftë, një pjesë e madhe e analistëve e shohin shkakun e krizës te fakti se Erdogani, i cili erdhi në pushtet vetëm me 50% të votave, gjatë qeverisjes së tij u soll si një zot i plotfuqishëm i Turqisë, duke treguar një shpërfillje arrogante ndaj shqetësimeve e frikërave të asaj gjysme të popullit turk që s’e ka votuar. Këtu më duket se ka një lloj ngjashmërie dhe me situatën e viteve të fundit në Shqipëri, ku sërish, patëm një qeveri që erdhi në pushtet (në rastin më të mirë) me votën e gjysmës së shqiptarëve, por u soll sikur shumica në parlament i jepte të drejtën të bënte ç’të donte. Sjellje të tilla politike detyrimisht sjellin polarizim, që gjithnjë ka efekte destabilizuese.
Sa vend ze, sipas jush, kultura, arti dhe trashëgimia dhe problematikat e tyre në programet partiake? Nëse do të vijonim idenë fillestare, a ju duket një fushatë e kulturuar deri tani?
S’di ç’të them, duke qenë se s’i kam lexuar programet e partive. Por sigurisht që në fushatë ato kanë zenë fare pak vend. Shoh si pozitiv faktin që në këtë fushatë ka zënë një vend të dukshëm debati për arsimin.
Ajo që më shqetëson është fakti që deri tani është lenë tërësisht mënjanë diskutimi i një prej problemeve më serioze e më dramatike prej të cilave vuan shoqëria shqiptare, me pasoja serioze për të ardhmen. E kam fjalën te fakti që vitet e fundit Tirana (por dhe mbarë vendi) është shndërruar në qytetin me dendësinë më të madhe për frymë në botë të kazinove, lojërave të fatit, bingove apo loto-sportit, këtyre simboleve të limontisë, të pasurimit të shpejtë e pa punë, të kthyera tashmë thuajse në simbole të kapitalizmit alla shqiptarçe.
Di që P.S. ka diçka për këtë problem në programin e saj, por në fushatën e saj ky problem sidoqoftë, ka zënë fare pak vend. Pa bërë komente të tjera, do mjaftohem duke cituar atë që shkruhet në një nga mesazhet analitikë të ambasadës amerikane të bëra publike nga Wikileaks, që mendoj se shpjegon më së miri dramacitetin e papërgjegjshmërinë e situatës së krijuar: “Mania e kumarit, shkruhet në mesazhin e ambasadës amerikane të para pak vitesh, është një provë e sëmundjes që ka prekur pjesën më të madhe të shqiptarëve: ëndrrën për t’u pasuruar brenda natës, mundësisht pa derdhur asnjë pikë djersë...
Pavarësisht shpirtit të admirueshëm të sipërmarrësit që kanë treguar disa shqiptarë, ende pas më shumë se 15 vitesh disa ngjarje konfirmojnë ekzistencën e ëndrrës shumë të përhapur për t’u pasuruar brenda natës. Pjesëmarrja masive në skemat piramidale në fund të viteve 1990 ishte prova më tragjike. Përfshirja në aktivitete ilegale si trafikimi i njerëzve dhe armëve është një tjetër provë. Ka shumë shembuj të përditshëm nga shoqëria shqiptare, të cilat mund të përmblidhen vetëm në një fjalë: Korrupsion, i cili shkon dorë më dorë së bashku me paratë e lehta.”
Që kur u shkrua kjo analizë, fenomeni veçse është rënduar. A mban njeri përgjegjësi për këtë përçudnim të mbarsur me pasoja? A mendon kush vallë për pasojat?
