Unë jam disi i gajasur nga lajmet që thonë se guvernatorët e bankave qendrore po flasin disi me optimizëm mbi idenë se çfarë mund të ndodhë nëse Greqia largohet nga euro: Guvernatori i Bankës Qëndrore të Belgjikës e përshkruan ngjarjen si një “divorc në kushtet e mirëkuptimit” dhe “të mundshme”; homologu i tij irlandez thotë se dalja e Greqisë nuk është domosdoshmërish fatale, megjithëse nuk është as një opsion tërheqës. Çështja është, jam i bindur se edhe ju e dini, se kriza në eurozonë është një krizë borxhesh sovrane dhe kjo sjell në mënyrë të pashmangshme një krizë bankash. Dhe për sistemin bankar evropian, sapo të kalohet njëherë Rubikoni dhe një vend të dalë nga euro, sapo të demonstrohet se ka një dalje, të gjitha gjërat e tmerrshme do të pasojnë.
Që të jemi të qartë, nuk është se vetëm kompanitë britanike apo ato që janë jashtë eurozonës kanë detyrimin ndaj pronarëve të tyre të shmangin, aq sa të munden, rrezikun e zhvlerësimit dhe kreditit që kanë aktualisht nëse i lënë paratë e tyre në Irlandë, Portugali, Spanjë apo Itali, pikërisht vendet që janë duke u përballur me vështirësitë më të mëdha. E njëjta detyrë është edhe për kompanitë e mëdha italiane që punojnë në Itali apo ato spanjolle që punojnë në Spanjë.
Çështja është se në botën e kapitalizmit financiar botëror, është shumë e vështirë për kompanitë shumëkombëshe të vendosin shpëtimin e vendit si prioritet mbi ruajtjen e pasurisë së tyre. Natyrisht, kjo nuk lidhet vetëm me kompanitë. Edhe qytetarët, nëse janë në gjendje të bëjnë një gjë të tillë, kanë incentiva të mëdha që tani të heqin paratë e veta nga bankat greke dhe ose t’i mbajnë nën jastëk ose t’i transferojnë në një vend që perceptohet si më i sigurtë si Gjermania.
Kjo tendencë është e dukshme sakaq, bankat në ekonomitë e dobëta e kanë gjithnjë e më të vështirë të sigurojnë depozita dhe akoma më të vështirë të huazojnë para gjetkë. Kjo situatë ka patur dy pasoja të rëndësishme për Bankën Qendrore Europiane dhe për bankat qendrore të ekonomive të tjera të fuqishme, veçanërisht Bundesbankës.
E para, ka patur një plan masiv shpëtimi të bankave nga Banka Qendrore Europiane, ku një trilionë euro me interesa të ulëta është dhënë kredi trevjeçare. BQE ia ka dhënë këto kredi bankave dhe institucioneve financiare, të cilat nuk kishin ku të merrni kredi. Siç mund ta imagjinoni, bankat në Itali dhe Spanjë morën 60 për qind të totalit të kredive të dhëna nga BQE, ku bankat spanjolle morën pak më shumë se sa ato italiane.
Ndalimi i ndihmës?
Një largim i Greqisë nga euro ka shumë gjasa që do të hapë një fazë tërheqjesh depozitash nga bankat në vendet e tjera të dobëta dhe do të bëjë të domosdoshme për BQE-në të japë kredi të tjera. Dhe për shkak se BQE dhe bankat e tjera qendrore këmbëngulin se kreditë e tyre duhet të mbështeten vetëm me kolateral të cilësisë së lartë, ka rrezik që bankat nuk do të kenë më kolateral cilësor. Kjo do të thotë që BQE do të përballet me dilemën e pakëndshme të ndalimit të ndihmës ose të pranimit të kolateralit me vlerë të dyshimtë.
Ka shumë gjasa që sistemi bankar në eurozonë do të bëhet gjithnjë e më shumë i shtetëzuar dhe do të mbahet gjallë me kredi të jashtëzakonshme nga banka qendrore. Kjo nuk është as e shëndetshme dhe as e qëndrueshme. Por përveç kreditimit të drejtpërdrejtë të bankave, BQE dhe bankat e tjera qendrore të ekonomive të fuqishme, veçanërisht Bundesbank, kanë gjithashtu një rrezik të stërmadh “kundërparti” në Greqi, Itali dhe Spanjë për shkak të mënyrës se si sistemi i pagesave të eurozonës funksionon. Sipas këtij sistemi të quajtur Target2, njëra nga pasojat që do të ketë tërheqja e depozitave nga qytetarët dhe bizneset në ekonomitë deficitare si Greqia, Italia dhe Spanja, është që banka qendrore e Gjermanisë do të detyrohet të kreditojë bankat qendrore të këtyre vendeve.
Dhe ja ku është rezultati: deri në mars të këtij viti, Bundesbank kishte 644 miliardë euro kredi të dhëna ndaj bankave të tjera qendrore, e barabartë kjo me një të katërtën e PBB-së së Gjermanisë. Nëse krejtësisht papritur, Greqia, Italia dhe Spanja vendosin të kthehen te monedhat kombëtare, pyetja më interesante është se sa nga këto 644 miliardë Bundesbank do të marrë mbrapsht. Ka një rregull për Target2 që thotë që humbjet e mundshme duhet të ndahen mes bankave qendrore të të gjitha vendeve anëtare në përpjestim me aksionet që bankat qendrore kanë te BQE. Kjo do të thotë se humbjet nga Greqia do të ndahen në mënyrë të tillë ku Gjermania do të mbajë 19 për qind pavarësisht se sa para borxh ka dhënë Bundesbank për Bankën Kombëtare të Greqisë.
Por nëse e gjithë eurozona copëtohet, është e vështirë të parashikohet se si realisht do të ndahen humbjet. Në praktikë, Bundesbank mund të goditet rëndë dhe pas kësaj, unë supozoj, do të hedhë në gjyq Italinë, Spanjën e të tjera për kompensim.
Përgatitje për goditje
Ka edhe një çështje shumë urgjente dhe të rëndësishme. Le të themi se Greqia tërhiqet nga euro dhe është në pamundësi ose në mungesë dëshire që të bie dakord për shlyerjen e 100 miliardë eurove që i detyrohet bankave qendrore të tjera nën sistemin e pagesave Target2. Plus këtyre do të ketë një anulim të 50 miliardë eurove bonde greke që janë nën pronësinë e BQE-së. Në këtë pikë do të bëhet e qartë për qytetarët e Gjermanisë se ato kanë dhënë më shumë borxhe te ekonomitë e dobëta nga sa kanë sugjeruar udhëheqësit e tyre. Dhe këtu mbërrin një pyetje interesante.
Cili do të jetë impakti mbi opinionin publik të Gjermanisë kur ata të mësojnë se sa miliarda kanë humbur si taksapagues për kredi që ata nuk e dinë se i kanë dhënë? A do të ndjehen ata mjaftueshëm solidarë me ekonomitë e tjera të dobëta dhe a do të pranojnë që Gjermania ta dyfishojë ndihmën financiare për Italinë, Spanjën e Portugalinë? Ekziston rreziku që në rrethana të tilla, për udhëheqësit politikë të Gjermanisë të jetë edhe më e vështirë të justifikojnë ndihmat e nevojshme për të siguruar mbijetesën e eurozonës.
Që të jemi të qartë, nuk është se vetëm kompanitë britanike apo ato që janë jashtë eurozonës kanë detyrimin ndaj pronarëve të tyre të shmangin, aq sa të munden, rrezikun e zhvlerësimit dhe kreditit që kanë aktualisht nëse i lënë paratë e tyre në Irlandë, Portugali, Spanjë apo Itali, pikërisht vendet që janë duke u përballur me vështirësitë më të mëdha. E njëjta detyrë është edhe për kompanitë e mëdha italiane që punojnë në Itali apo ato spanjolle që punojnë në Spanjë.
Çështja është se në botën e kapitalizmit financiar botëror, është shumë e vështirë për kompanitë shumëkombëshe të vendosin shpëtimin e vendit si prioritet mbi ruajtjen e pasurisë së tyre. Natyrisht, kjo nuk lidhet vetëm me kompanitë. Edhe qytetarët, nëse janë në gjendje të bëjnë një gjë të tillë, kanë incentiva të mëdha që tani të heqin paratë e veta nga bankat greke dhe ose t’i mbajnë nën jastëk ose t’i transferojnë në një vend që perceptohet si më i sigurtë si Gjermania.
Kjo tendencë është e dukshme sakaq, bankat në ekonomitë e dobëta e kanë gjithnjë e më të vështirë të sigurojnë depozita dhe akoma më të vështirë të huazojnë para gjetkë. Kjo situatë ka patur dy pasoja të rëndësishme për Bankën Qendrore Europiane dhe për bankat qendrore të ekonomive të tjera të fuqishme, veçanërisht Bundesbankës.
E para, ka patur një plan masiv shpëtimi të bankave nga Banka Qendrore Europiane, ku një trilionë euro me interesa të ulëta është dhënë kredi trevjeçare. BQE ia ka dhënë këto kredi bankave dhe institucioneve financiare, të cilat nuk kishin ku të merrni kredi. Siç mund ta imagjinoni, bankat në Itali dhe Spanjë morën 60 për qind të totalit të kredive të dhëna nga BQE, ku bankat spanjolle morën pak më shumë se sa ato italiane.
Ndalimi i ndihmës?
Një largim i Greqisë nga euro ka shumë gjasa që do të hapë një fazë tërheqjesh depozitash nga bankat në vendet e tjera të dobëta dhe do të bëjë të domosdoshme për BQE-në të japë kredi të tjera. Dhe për shkak se BQE dhe bankat e tjera qendrore këmbëngulin se kreditë e tyre duhet të mbështeten vetëm me kolateral të cilësisë së lartë, ka rrezik që bankat nuk do të kenë më kolateral cilësor. Kjo do të thotë që BQE do të përballet me dilemën e pakëndshme të ndalimit të ndihmës ose të pranimit të kolateralit me vlerë të dyshimtë.
Ka shumë gjasa që sistemi bankar në eurozonë do të bëhet gjithnjë e më shumë i shtetëzuar dhe do të mbahet gjallë me kredi të jashtëzakonshme nga banka qendrore. Kjo nuk është as e shëndetshme dhe as e qëndrueshme. Por përveç kreditimit të drejtpërdrejtë të bankave, BQE dhe bankat e tjera qendrore të ekonomive të fuqishme, veçanërisht Bundesbank, kanë gjithashtu një rrezik të stërmadh “kundërparti” në Greqi, Itali dhe Spanjë për shkak të mënyrës se si sistemi i pagesave të eurozonës funksionon. Sipas këtij sistemi të quajtur Target2, njëra nga pasojat që do të ketë tërheqja e depozitave nga qytetarët dhe bizneset në ekonomitë deficitare si Greqia, Italia dhe Spanja, është që banka qendrore e Gjermanisë do të detyrohet të kreditojë bankat qendrore të këtyre vendeve.
Dhe ja ku është rezultati: deri në mars të këtij viti, Bundesbank kishte 644 miliardë euro kredi të dhëna ndaj bankave të tjera qendrore, e barabartë kjo me një të katërtën e PBB-së së Gjermanisë. Nëse krejtësisht papritur, Greqia, Italia dhe Spanja vendosin të kthehen te monedhat kombëtare, pyetja më interesante është se sa nga këto 644 miliardë Bundesbank do të marrë mbrapsht. Ka një rregull për Target2 që thotë që humbjet e mundshme duhet të ndahen mes bankave qendrore të të gjitha vendeve anëtare në përpjestim me aksionet që bankat qendrore kanë te BQE. Kjo do të thotë se humbjet nga Greqia do të ndahen në mënyrë të tillë ku Gjermania do të mbajë 19 për qind pavarësisht se sa para borxh ka dhënë Bundesbank për Bankën Kombëtare të Greqisë.
Por nëse e gjithë eurozona copëtohet, është e vështirë të parashikohet se si realisht do të ndahen humbjet. Në praktikë, Bundesbank mund të goditet rëndë dhe pas kësaj, unë supozoj, do të hedhë në gjyq Italinë, Spanjën e të tjera për kompensim.
Përgatitje për goditje
Ka edhe një çështje shumë urgjente dhe të rëndësishme. Le të themi se Greqia tërhiqet nga euro dhe është në pamundësi ose në mungesë dëshire që të bie dakord për shlyerjen e 100 miliardë eurove që i detyrohet bankave qendrore të tjera nën sistemin e pagesave Target2. Plus këtyre do të ketë një anulim të 50 miliardë eurove bonde greke që janë nën pronësinë e BQE-së. Në këtë pikë do të bëhet e qartë për qytetarët e Gjermanisë se ato kanë dhënë më shumë borxhe te ekonomitë e dobëta nga sa kanë sugjeruar udhëheqësit e tyre. Dhe këtu mbërrin një pyetje interesante.
Cili do të jetë impakti mbi opinionin publik të Gjermanisë kur ata të mësojnë se sa miliarda kanë humbur si taksapagues për kredi që ata nuk e dinë se i kanë dhënë? A do të ndjehen ata mjaftueshëm solidarë me ekonomitë e tjera të dobëta dhe a do të pranojnë që Gjermania ta dyfishojë ndihmën financiare për Italinë, Spanjën e Portugalinë? Ekziston rreziku që në rrethana të tilla, për udhëheqësit politikë të Gjermanisë të jetë edhe më e vështirë të justifikojnë ndihmat e nevojshme për të siguruar mbijetesën e eurozonës.
