Përtokë, krah shkallëve hyrëse të Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, aty ku janë kangjellat kufizuese të rampës (rrugës së pjerrët ku kalon karroca e invalidit) dalloheshin shenja boje të kuqe. Sapo ishin vendosur e sapo ishin lyer. Siç është bërë e ditur në media tashmë, në këtë ministri, kjo infrastrukturë e domosdoshme në fakt në çdo godinë, është e nevojshme më shumë se në vendet e tjera. Çdo mëngjes, prej ditësh tashmë, Bardhylka Kospirit, zëvendës ministres së re të kësaj ministrie, i duhet të kalojw përmes saj, për të shkuar në zyrë...
Deri dje, pjesë e shoqërisë civile, aktiviste në Fondacionin Shqiptar për të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuara, një prej të cilëve është edhe vetë, Kospiri nuk e refuzoi propozimin e ministrit Erion Veliaj, për të ‘ngjitur’ edhe një shkallë të rëndësishme në angazhimin dhe përpjekjen e gjithë këtyre viteve, për të qenë e barabartë me të tjerët. Edhe më optimisti ka të drejtë të jetë skeptik. Nuk është e lehtë, nuk ka qenë për të e nuk do të jetë për askënd që befas, në kohën më të mirë të punës së tij, të përballet me një sëmundje që ta shkëpusë njëherë e mirë nga aktiviteti i mëparshëm. Nuk është që Kospirit, kjo luftë me veten i ndodhi dje...nuk është që e pranoi fatin me sportivitetin e një kampioni në atletikë. Jo! Pati edhe ajo ulje-ngritjet e saj, kohën kur edhe fjalët më të dashura të familjarëve, i rëndonin.
Nëse secilit prej nesh, dikush do t’i thonte “më lër ta bëj unë për ty”, e kjo mund t’i dukej dhuratë nga Zoti, Bardhylkës apo shumë të tjerëve që jetojnë në situatën e saj, kjo fjali, me gjithë dashurinë brenda, i rreh si çekan në kokë. Nuk donte t’ia bënin të tjerët, donte t’i bënte vetë gjërat e saj, ashtu sikurse kishte bërë gjithnjë. E mësuar të punojë me ritme edhe më të shpejta se të tjerët, me një jetë përherë në lëvizje për shkak të punës së saj si inxhiniere ndërtimi në Institutin e Projektimeve nr. 4 të Tiranës, ‘më lër ta bëj unë për ty’, ishte për të si të shtohej vrapi i sëmundjes që sapo kishte nisur t’i përshkonte trupin. Por ky ishte vetëm fillimi.
As ajo e as familja e saj nuk ishin mësuar me gjendjen e re me të cilën duhet të përballeshin. Dy fëmijët, vajza dhe djali, në moshë fare të vogël, 7 dhe 10 vjeç, kishin ende nevojë që prindërit t’i bënin gjërat për ta. U rritën përpara kohe, po, e mbase kjo u bëri mirë. I bëri më të përgjegjshëm për të gjitha dhe ç ’është më e rëndësishmja, mësuan që t’i bëjnë gjërat bashkë në shtëpi, duke përjashtuar gradualisht mëshirën e pashmangshme që i shfaqet gjithsecilit në kohën e parë kur takon një njeri me aftësi të kufizuara. Domosdo që për një asistencë specifike secili prej tyre ka nevojë; kjo duket edhe në trokitjet e shpeshta të derës në zyrën e zëvendës ministres Kospiri. Për secilën nga ato njëmijë e një punët që duket se nuk mbarojnë në këto ditë të para të emërimit, njerëzit vijnë e takojnë në zyrën e saj, për t’i lehtësuar kështu lëvizjen. Është e gjitha një punë në grup, ku Bardhylka, ndihet pjesë e barabartë me të tjerët. Përpjekje për të cilën ajo ka punuar për 20 vite e do të vijojë t’i mëshojë edhe më, në përgjegjësitë e reja që ka marrë.
Di që, numri i telefonit të zyrës së shtypit në ministrinë ku punoni, është më i kërkuari dhe kjo jo për të mësuar se ç’po bëhet me Rilindjen, por për të bërë një intervistë me ju. Dua ta motivoj këtë interes të gazetarëve, me faktin që, ku e gjen forcën një njeri me aftësi të kufizuara fizike, për të triumfuar mbi sëmundjen. Sot, duket kaq e pamundur të mbijetosh edhe mbi gjëra të një rëndësie minimale...na tregoni përvojën tuaj...
Dhe kanë të drejtë sepse nuk është aspak e lehtë. Sidomos kur ke një jetë aq aktive sa ç’kam patur unë. E mësuar të jem vazhdimisht në lëvizje për shkak të punës si inxhiniere ndërtimi në çdo cep të Shqipërisë, vazhdimisht në lëvizje, të përballem papritmas me një pengesë aq të madhe, duket fundi botës. Por siç e shihni edhe nga rrjedha që mori jeta ime, nuk është. Pas studimeve në Pekin, u emërova menjëherë në Institutin e Projektimeve nr. 4 të Tiranës, më duhej të ndiqja projektimet e zbatimet, pra një jetë që për shkak të profesionit ishte më aktive se e të tjerëve. E bëra këtë gjë për 17 vite, deri sa në ‘92-shin më shfaqet një sëmundje e veçantë në fushën neuromuskulare (atrofi muskulare spinale), për të cilën shkenca nuk ka bërë hapa të përparuar as tani, jo më në atë kohë. I ndërpreva marrëdhëniet me punën atëherë, për shkak të kushteve fizike dhe vetëkuptohet që ndryshon gjithçka, qoftë edhe në ekuilibrat familjarë, në gjendjen brenda vetes.
Tranzicioni i Shqipërisë së atyre viteve mund ta sillte largimin nga puna gjithsesi por rasti juaj ishte për të tjera arsye...si kalohet kjo gjendje?
Së pari, të ndryshon jeta, gjendesh në një situatë të panjohur ku nuk e njeh më veten dhe nuk di se si do të reagosh qoftë edhe ndaj ngjarjeve më të parëndësishme. Kujdesi i të tjerëve të duket mëshirë që ti refuzon qoftë edhe ta mirëkuptosh. Asokohe, paragjykimet e shoqërisë për njerëzit me aftësi të kufizuara ishin shumë më tepër të ndjeshme, çka e rëndonte situatën. Stresi është gjithmonë aty.
A ju vlejtën, o, a ju referuat, modeleve të suksesshme, që në një farë mënyre e kapërcejnë gjendjen, siç jeni ju sot për të tjerët?
Informacioni atëherë nuk ishte kaq i hapur sa tani. Nuk është se me një klikim në internet mund t’i kishe shembujt në dorë për të të dhënë kurajë. Tani është gjithçka më e lehtë. Ti sheh shkencëtarë që në gjendjen që janë bëjnë punë kolosale dhe thua në mos aq shumë mund të bëj edhe unë diçka. Por me kalimin e kohës, po. Në një moment të caktuar, unë mësova për hapjen e një Fondacioni në Shqipëri për të drejtat e personave me aftësi të kufizuara. Ishin nisma të reja për Shqipërinë pranë të cilave kishe mundësi vërtet të njihje shembuj të mirë, kishe mundësi të ribesoje në aftësitë e tua që pavarësisht mosbindjes të plotë të gjymtyrëve, nuk të bënin ndryshe nga të tjerët.
Ju rikthyet jetës aktive?
Në një mënyrë tjetër tashmë, po. Falë, padyshim, mbështetjes së familjes dhe të miqve e kolegëve, nisa të punojë sërish, të bëjë projektimet nga shtëpia. Meqenëse sëmundja ishte progresive, u shfaq, pas këmbëve, edhe në duar, çka bëri që të më pengonte punën me dorën e djathtë e të mësoja të projektoja me të majtën. Por duke parë njerëz që vuajnë më shumë se ti, mëson ta pranosh. U bëra pjesë e grupit të avokatisë i cili ka punuar shumë për përfshirjen e personave me aftësi të kufizuara nga ana legjislative por edhe në zbatimin e saj, në kohë të mëvonshme. U punua shumë në drejtim të përmirësimit të kushteve të fëmijëve, të së drejtës së votës, por sidomos të punësimit.
Përtej përmirësimit të strukturave, parafytyroj që, të paktën në kohët e para të sëmundjes, njeriu mund të ndeshet shpesh me raste lëshimi, dorëzimi përpara gjithçkaje...ju ka ndodhur kjo gjë?
Sigurisht, madje nuk kanë qenë as të pakta këto raste. Sidomos kur dëgjon nga të gjithë përreth teje të të thonë “lërë se e bëj unë”; nuk mund ta pranosh. Të gjesh forca për ta kapërcyer këtë gjë është shumë e vështirë, e pamundur nëse nuk ke afër njerëz që të nxisin, që me kalimin e kohës, të mësoni të thoni “eja se e bëjmë bashkë”. Dy fëmijët tanë ishin të vegjël kur u shfaq sëmundja dhe përpjekja për të krijuar një ambient të qetë në familje nuk ishte aq e lehtë, por me mbështetjen e të gjithëve i kalon edhe ato momentet e lëshimit që të pushtojnë pashmangshmërisht kur sheh që gjërat nuk mund të bëhen më ashtu siç ti do të doje. Sidomos në rastin tim që kam qenë dhe jam njeri që stresohem lehtë kur gjërat më dalin jashtë kontrollit, kur dalin nga kornizat e parashikimit tim. Pastaj, me kohë, arrin të bësh disa kompromise me veten që të paktën të arrihet thelbi i qëllimit, edhe pse mënyra mund të mos jetë më perfekt.
Prej sa kohësh qëndroni në karrige invalidi?
Prej 10 vjetësh sepse sëmundja nuk dha këto pasoja që në fillim por progresoi me kohën. Tani që jam në këto kushte, them që të mbushësh kohën me punë, të bësh jetë intensive brenda mundësive të tua, është mënyra me e mirë për t’ia dalë.
Përtej punëve të profesionit, një njeri me aftësi të kufizuara, kërkon që edhe në shtëpi të ketë një ambient specifik. A u përshtatën edhe në shtëpinë tuaja, disa mobilie për shembull, në mënyrë që ju të jeni e përfshirë edhe aty, në punë të vogla?
Po patjetër, edhe ky u kthye në një nga prioritetet e familjes që të bënim disa ripërshtatje për të qenë edhe unë aktive. Gjithsesi më ofrohet asistencë e vazhdueshme qoftë në shtëpi qoftë në lëvizjet e punës.
Pavarësisht statusit aktual dhe intensitetit me të cilin ju jeni e dhënë pas punës, nuk do të thotë që nuk keni nevojë edhe për kohë pushimi. Jo tani natyrisht, ndër vite...
Përpiqem që dëshirat t’i kem me këmbë në tokë megjithatë as kjo pjesë nuk më ka munguar. Më pëlqen shumë të udhëtoj dhe me këtë nuk e kam fjalën për udhëtime jashtë shtetit. Mjafton të jem në kontakt me natyrën për t’u qetësuar, ka mjaft vende këtu ku mund të pushohet. Pastaj, duke qenë që të dy fëmijët tashmë janë jashtë, shkojmë edhe ne iu kthejmë vizitën ndonjëherë.
Kthehemi te arsyeja pse media e fokusoi këto kohë vëmendjen te ju më shumë se te emërimet e tjera...kush jua propozoi pozicionin e zëvendës ministres?
Propozimi erdhi drejtpërdrejtë nga ministri, Erjon Veliaj. Realizova një takim të gjatë me të pas të cilit më duhej të merrja pak kohë të mendohesha përpara se të thoja po. Por meqenëse si gjithnjë, edhe në këtë hap shumë të rëndësishëm mbështetja e njerëzve dhe fakti që të gjithë më thonin ‘ti mund ta bësh’ më bëri të pranojë.
Pra nga “më ler ta bëj unë për ty” sot është, “ti mund ta bësh”! Megjithatë hezituat...
Hezitova sepse nuk është përgjegjësi e vogël. Unë i isha bashkangjitur dhe isha përshtatur aq mirë në shoqërinë civile saqë më duhet të rifreskoja edhe mënyrat e komunikimit në administratë. Pastaj propozimi ishte i menjëhershëm, sfida është e madhe. Nuk mohojmë dot faktin që ka edhe pengesa por meqenëse kohët e shkuara kanë treguar që e kam bërë punën time mirë, besoj dhe shpresoj të ndodhë po ashtu.
Personat me aftësi të kufizuara në Shqipëri janë shumë. A ju është lënë vetëm ju përgjegjësia për të punuar me ta e për ta? Pra, a është primare kjo në punën tuaj sot?
Është natyrisht një nga fokuset kryesore të punës time por nuk do të jetë vetëm përgjegjësi e imja. Çdo sektor do të veprojë me tjetrin që mënyrë që secili të japë pjesën e tij në mirëfunksionimin e të gjitha problematikave. Pra, jemi të gjithë të barabartë. Duke qenë unë me aftësi të kufizuara, natyrisht që i bën të mendojnë njerëzit me të njëjtën problematik që tani e kanë më të lehtë zgjidhjen e një çështje duke u drejtuar drejtpërdrejtë te unë. Më ka ndodhur në fakt, edhe në këto pak ditë të para, që të vijnë e të trokasin njerëz në karrocë invalidi direkt në zyrë. Më duhet të shtyj një takim tjetër për t’i pritur, dhe në këtë pikëpamje po, ata kanë përparësi.
Siç e shoh unë, ju jeni një shembull shumë i mirë për njerëzit me aftësi të kufizuara... e keni ndjerë këtë?
E kam ndjerë, po. Nëse në vitet e para ty të përmbyset realiteti, me kohë, kur disa gjëra nisin e përmirësohen, ndihesh mirë. Vijnë njerëz që më kërkojnë këshilla për të njëjtën problematikë dhe dalin prej takimit, më të lehtësuar. Një shoqja ime dyshonte të kishte të njëjtën sëmundje si unë dhe kur ja thanë mjekët këtë, tha; ‘po mirë, nuk është fundi i botës, ja, Bardhylka vajti kaq vite dhe është ende mirë, çdo më gjej!”. Episode të tilla të bëjnë të ndihesh mirë.
Si është itinerari i ditës suaj...me ç ’intensitet punoni?
Nuk është sigurisht ai i dikurshmi por nuk është as ai i një njeriu që i ka fuqitë fizike për të bërë ç’të dojë dhe nuk i vë në punë. Unë jam në zyrë përditë në orën 7:45 për të dalë rreth orës 17:00. Edhe në shtëpi, pas ndonjë pushimi të domosdoshëm, vazhdoj të jem në marrëdhënie pune. Sot janë lehtësuar të gjitha gjërat, për të gjithë.
