Është një ndjenjë që ka pasur shumë rëndësi në jetën time, fillimisht kur isha një vajzë e vogël, e më pas kur u bëra gazetare lufte. Nuk mund t‘i bësh keq dikujt që i ndjen shpirtin, i percepton dhimbjen, apo njeh jetën. Vetëm kur nuk e vendos veten në pozicionin e armikut tënd, mund ta torturosh ose t‘i bombardosh shtëpinë. Ndjeshmëria të mëson shumë gjëra. Është një edukatë emocionale, një mënyrë ndryshe për të parë botën, për të krijuar korrespondencë me të tjerët. Mua ma ka mësuar nëna ime.
Çdo gjë që ndodhte, çdo person që njihnim, çdo lule apo bimë të mbjellë në kopshtin e shtëpisë, ajo e shndërronte në një qenie të gjallë, duke e bërë të dukej miku ynë më i mirë. Më kujtohet që sa herë kishim për drekë gjellë me bizele, ajo na i prezantonte e më pas na tregonte historinë e tyre: ja një thes me bizele. Në fillim këto jetonin në një fushë të madhe në fund të qytetit dhe tani bujku Mario i mblodhi për ne.
Dëshironte që ne të mësonim, të ndjenim shpirtin e bizeleve të ziera. Ishte diçka qesharake, por që thellë-thellë kishte një kuptim: me sa duket, ka qenë një edukim paksa romantik. Fatkeqësisht, me kalimin e viteve më është dashur të jem më e ashpër, sepse njerëzit nuk e kishin shpirtin të pastër. Natyrisht, nuk mendonin për jetën e bizeleve. Prindërit më kanë mësuar që mos t‘i përdor ndjenjat e të tjerëve për nevojat e mia. Të njëjtën edukatë jam munduar t‘i jap edhe tim biri. Tani ai nuk dëshiron të shkojë më për peshkim me të atin, sepse i dhimbsen peshqit që do të kapin.
Natyrisht, kjo ndjeshmëri që nëna ime më ka lënë trashëgim, ka lindur nga një ndjenjë besimi: unë vij nga një familje irlandeze, shumë katolike. Frekuentonim kishën dhe famullinë, një botë kjo e dalë mode dhe shumë konservatore, sidomos kundrejt grave. Kjo ishte edhe një nga arsyet që, kur u rrita, nuk shkoja më në kishë. Pas shumë vitesh, duke u martuar me një burrë hebre, vendosa të kthehesha në një hebreje. Kjo ndodhi më tepër për një fakt tradicional, sesa fetar, sepse ndieja urrejtje kundrejt besimeve të mëdha. Të gjitha janë nga pak fajtore, pasi nuk na kanë mësuar se ç‘është ndjeshmëria.
Në pjesën më të madhe të rasteve, institucionet fetare krijojnë shumë ngatërresa mes njerëzve. Qëllimi? T‘i ndajnë dhe të dominojnë mbi ta. Është diçka që të çmend, sepse një nga ndjenjat më të fuqishme dhe universale, siç është besimi, përdoret për të përçarë botën, në vend që ta bashkojë atë. Këtë e kupton më mirë kur e jeton nga afër një luftë, pa qenë pjesëmarrës, pa qenë një ushtar apo viktimë.
Ndodhi krejt rastësisht që u bëra korrespondente e lutës. Personalisht, në këtë drejtim nuk kisha asnjë ambicie. Kisha kohë që punoja si korrespondente nga Australia për "Wall Street Journal", kur një natë më telefonoi shefi im nga Nju Jorku. Më propozoi të zëvendësoja një kolege në Lindjen e Mesme. Në atë moment nuk mendova për asgjë, thashë vetëm "Po". Nuk mendova nëse isha apo jo e përshtatshme për atë rol dhe se si do të kishte qenë jeta ime për gjashtë vitet e ardhshme. Kështu, jetova për disa kohë në Irak, më pas në Liban, Kuvajt, Egjipt dhe Iran.
Për gjashtë vjet jeta ime ka qenë e rrethuar me dhimbje, pushtime, tanke, bomba, spitale, avionë, gënjeshtra politikanësh dhe ushtarësh. Gjatë asaj kohe, kur isha korrespondente e luftës, zbulova se nuk më interesonin ushtarët, strategjitë e tyre dhe armët. Ato që më dhimbseshin në shpirt ishin familjet, të cilat nuk shfaqen kurrë nëpër gazeta. Shpesh qëndroja pas dritareve të shtëpive dhe përmes syve të atyre familjarëve jam përpjekur të tregoj se çfarë ishte lufta. E kuptova se që të shkruaja për padrejtësitë, korrupsionin, dhunën, abuzimet, nuk ishte aq efikase sa mendoja në fillim. Vura re se denoncimet dhe sulmet e mëdha mund ta kishin prekur shefin tim, por jo lexuesin. Kështu që ndryshova mënyrë. Duke jetuar në mes të luftës u bëra më e ndërgjegjshme dhe e kuptova se çfarë ishte vërtet jeta. Natyrisht që pa ndjeshmërinë nuk do të arrija të kuptoja se çfarë i shtyn këta njerëz të bëjnë atë që bëjnë.
Ajo që më shtyu të ndryshoja mendim ishte vajtja në Lindjen e Mesme. M‘u desh ta lija mënjanë atë që mendoja për femrat, çfarë ishte e drejtë apo e gabuar. Thjesht heshta dhe vetëm dëgjoja. Pjesa më e madhe e njerëzve mendon se një reporter lufte duhet të jetë i ftohtë e të mbajë distancë, por unë nuk besoj te dëshmitarët asnjanës, sepse ajo që sheh është e ndërlikuar dhe tragjike.
Distanca nuk të ndihmon të kuptosh se çfarë po ndodh apo të tregosh atë që sapo pe. Nëse duhet të tregoj ngjarjet për jetën e ushtarëve në një fshat i cili vazhdon të digjet, të qenit gjakftohtë nuk do të më ndihmonte ta tregoja më mirë historinë. Në fakt, duhet të mendosh se çdo të ndodhte nëse shtëpia jote do të digjej.
Ndjeshmëria nuk është thjesht një mjet për të dëgjuar të tjerët. Është më tepër se një dëgjim, është sintonizim. Të dëgjosh dikë nuk është gjithçka. Njerëzit dëgjojnë, por nuk ndiejnë, ose e kundërta: ndiejnë por nuk dëgjojnë. Ata ndjekin fjalët e tua, ndoshta edhe të përgjigjen, por jo gjithmonë mendojnë se çdo të bëhej me ta nëse do t‘u ndodhte ajo që të ka ndodhur ty. Ekziston një dëgjim emocional. Ky është dëgjimi i vërtetë, por që fatkeqësisht harrohet shumë shpejt. Njerëzit nuk e praktikojnë sepse është shumë prekës, u trondit ndjenjat, gjithçka që ndodhet brenda tyre.
Shkrimtarja
Geraldine Brooks ka qenë korrespondente lufte për "Wall Street Journal", "New York Times" dhe "Washington Post". Ka lindur në Australi, në një familje katolike, më pas u shndërrua në hebreje. Sot jeton në Amerikë. Në vitin 2006 fitoi çmimin "Pulitzer Prize" për novelën "March". Brooks është gjithashtu autore e dy sagave të suksesshme: "Nine Parts of Desire" dhe "The Hidden World of Islamic Women". Sot, Geraldine i është kushtuar letërsisë. Libri "Year of Wonders" është një bestseller ndërkombëtar.
Çdo gjë që ndodhte, çdo person që njihnim, çdo lule apo bimë të mbjellë në kopshtin e shtëpisë, ajo e shndërronte në një qenie të gjallë, duke e bërë të dukej miku ynë më i mirë. Më kujtohet që sa herë kishim për drekë gjellë me bizele, ajo na i prezantonte e më pas na tregonte historinë e tyre: ja një thes me bizele. Në fillim këto jetonin në një fushë të madhe në fund të qytetit dhe tani bujku Mario i mblodhi për ne.
Dëshironte që ne të mësonim, të ndjenim shpirtin e bizeleve të ziera. Ishte diçka qesharake, por që thellë-thellë kishte një kuptim: me sa duket, ka qenë një edukim paksa romantik. Fatkeqësisht, me kalimin e viteve më është dashur të jem më e ashpër, sepse njerëzit nuk e kishin shpirtin të pastër. Natyrisht, nuk mendonin për jetën e bizeleve. Prindërit më kanë mësuar që mos t‘i përdor ndjenjat e të tjerëve për nevojat e mia. Të njëjtën edukatë jam munduar t‘i jap edhe tim biri. Tani ai nuk dëshiron të shkojë më për peshkim me të atin, sepse i dhimbsen peshqit që do të kapin.
Natyrisht, kjo ndjeshmëri që nëna ime më ka lënë trashëgim, ka lindur nga një ndjenjë besimi: unë vij nga një familje irlandeze, shumë katolike. Frekuentonim kishën dhe famullinë, një botë kjo e dalë mode dhe shumë konservatore, sidomos kundrejt grave. Kjo ishte edhe një nga arsyet që, kur u rrita, nuk shkoja më në kishë. Pas shumë vitesh, duke u martuar me një burrë hebre, vendosa të kthehesha në një hebreje. Kjo ndodhi më tepër për një fakt tradicional, sesa fetar, sepse ndieja urrejtje kundrejt besimeve të mëdha. Të gjitha janë nga pak fajtore, pasi nuk na kanë mësuar se ç‘është ndjeshmëria.
Në pjesën më të madhe të rasteve, institucionet fetare krijojnë shumë ngatërresa mes njerëzve. Qëllimi? T‘i ndajnë dhe të dominojnë mbi ta. Është diçka që të çmend, sepse një nga ndjenjat më të fuqishme dhe universale, siç është besimi, përdoret për të përçarë botën, në vend që ta bashkojë atë. Këtë e kupton më mirë kur e jeton nga afër një luftë, pa qenë pjesëmarrës, pa qenë një ushtar apo viktimë.
Ndodhi krejt rastësisht që u bëra korrespondente e lutës. Personalisht, në këtë drejtim nuk kisha asnjë ambicie. Kisha kohë që punoja si korrespondente nga Australia për "Wall Street Journal", kur një natë më telefonoi shefi im nga Nju Jorku. Më propozoi të zëvendësoja një kolege në Lindjen e Mesme. Në atë moment nuk mendova për asgjë, thashë vetëm "Po". Nuk mendova nëse isha apo jo e përshtatshme për atë rol dhe se si do të kishte qenë jeta ime për gjashtë vitet e ardhshme. Kështu, jetova për disa kohë në Irak, më pas në Liban, Kuvajt, Egjipt dhe Iran.
Për gjashtë vjet jeta ime ka qenë e rrethuar me dhimbje, pushtime, tanke, bomba, spitale, avionë, gënjeshtra politikanësh dhe ushtarësh. Gjatë asaj kohe, kur isha korrespondente e luftës, zbulova se nuk më interesonin ushtarët, strategjitë e tyre dhe armët. Ato që më dhimbseshin në shpirt ishin familjet, të cilat nuk shfaqen kurrë nëpër gazeta. Shpesh qëndroja pas dritareve të shtëpive dhe përmes syve të atyre familjarëve jam përpjekur të tregoj se çfarë ishte lufta. E kuptova se që të shkruaja për padrejtësitë, korrupsionin, dhunën, abuzimet, nuk ishte aq efikase sa mendoja në fillim. Vura re se denoncimet dhe sulmet e mëdha mund ta kishin prekur shefin tim, por jo lexuesin. Kështu që ndryshova mënyrë. Duke jetuar në mes të luftës u bëra më e ndërgjegjshme dhe e kuptova se çfarë ishte vërtet jeta. Natyrisht që pa ndjeshmërinë nuk do të arrija të kuptoja se çfarë i shtyn këta njerëz të bëjnë atë që bëjnë.
Ajo që më shtyu të ndryshoja mendim ishte vajtja në Lindjen e Mesme. M‘u desh ta lija mënjanë atë që mendoja për femrat, çfarë ishte e drejtë apo e gabuar. Thjesht heshta dhe vetëm dëgjoja. Pjesa më e madhe e njerëzve mendon se një reporter lufte duhet të jetë i ftohtë e të mbajë distancë, por unë nuk besoj te dëshmitarët asnjanës, sepse ajo që sheh është e ndërlikuar dhe tragjike.
Distanca nuk të ndihmon të kuptosh se çfarë po ndodh apo të tregosh atë që sapo pe. Nëse duhet të tregoj ngjarjet për jetën e ushtarëve në një fshat i cili vazhdon të digjet, të qenit gjakftohtë nuk do të më ndihmonte ta tregoja më mirë historinë. Në fakt, duhet të mendosh se çdo të ndodhte nëse shtëpia jote do të digjej.
Ndjeshmëria nuk është thjesht një mjet për të dëgjuar të tjerët. Është më tepër se një dëgjim, është sintonizim. Të dëgjosh dikë nuk është gjithçka. Njerëzit dëgjojnë, por nuk ndiejnë, ose e kundërta: ndiejnë por nuk dëgjojnë. Ata ndjekin fjalët e tua, ndoshta edhe të përgjigjen, por jo gjithmonë mendojnë se çdo të bëhej me ta nëse do t‘u ndodhte ajo që të ka ndodhur ty. Ekziston një dëgjim emocional. Ky është dëgjimi i vërtetë, por që fatkeqësisht harrohet shumë shpejt. Njerëzit nuk e praktikojnë sepse është shumë prekës, u trondit ndjenjat, gjithçka që ndodhet brenda tyre.
Shkrimtarja
Geraldine Brooks ka qenë korrespondente lufte për "Wall Street Journal", "New York Times" dhe "Washington Post". Ka lindur në Australi, në një familje katolike, më pas u shndërrua në hebreje. Sot jeton në Amerikë. Në vitin 2006 fitoi çmimin "Pulitzer Prize" për novelën "March". Brooks është gjithashtu autore e dy sagave të suksesshme: "Nine Parts of Desire" dhe "The Hidden World of Islamic Women". Sot, Geraldine i është kushtuar letërsisë. Libri "Year of Wonders" është një bestseller ndërkombëtar.
Gazeta: Shqip
