Studimi i Harvardit, për të zbuluar lumturinë, ka zgjatur 72 vjet. Mes 268 "kavieve" ishte edhe John Kennedy. Përfundimi? Ai që do dhe duhet jo vetëm nga partneri, por edhe nga prindërit, miqtë, motrat, vëllezërit, mund të jetë i gëzuar dhe të jetojë një jetë të qetë e të lumtur . Cili është sekreti i lumturisë? A është e mundur që të profetizosh se kush është i destinuar të jetojë një jetë të gjatë, të shëndetshme dhe me gjithë të mirat, dhe kush do të vdesë shpejt pas një ekzistence torturuese? Prej 72 vjetësh, Universiteti prestigjioz i Harvardit është përpjekur t‘u japë një përgjigje të saktë këtyre pyetjeve të vështira, përmes një studimi të quajtur "Grant Study", i cili është konsideruar edhe më i gjati i këtij lloji i realizuar deri më sot. Qëllimi? Për të sqaruar misteret që trazojnë njerëzimin që në fillimet e historisë.
Përgjigjja që japin studiuesit është shumë e qartë dhe e thjeshtë: lumturia dhe dashuria. Vetëm ai që do dhe duhet jo vetëm nga partneri, por edhe nga prindërit, miqtë, motrat, vëllezërit, mund të jetë i gëzuar dhe të jetojë një jetë të qetë e të lumtur.
"Studimi mjekësor u ka kushtuar shumë vëmendje personave me probleme mendore dhe pak rëndësi njerëzve të shëndoshë", tha në 1938-ën psikiatri i Harvardit, Arlie Bock, kur filloi zyrtarisht studimin, që e mori emrin nga manjati i magazinave të mëdha, W.T.Grant.
Për të studiuar sekretin e lumturisë dhe zhvillimin e saj përmes fazave të ndryshme të jetës, Bock përzgjodhi 268 studentët më të mirë, më ambiciozë dhe më të privilegjuar të Harvardit, duke u angazhuar që t‘i ndiqte përmes karrierës, luftërave, martesave, divorceve, nipërve dhe sëmundjeve, deri në vdekje.
Në ato kohë, Harvardi ishte një enklavë vetëm për meshkujt e pasur, elitën e Anglisë dhe katër prej studentëve që iu nënshtruan studimit u bënë senatorë, një u bë ministër dhe pjesa tjetër drejtues industrish. Mes tyre ishte edhe një President, John Kennedy (por dosja e tij nuk mund të hapet para vitit 2040); një gazetar i madh, Ben Bradlee, drejtor i "Washington Post" gjatë skandalit "Watergate" dhe një shkrimtar i famshëm, Norman Mailer.
Por emrat e nxënësve që iu nënshtruan studimit do të mbeten përgjithmonë një mister. Edhe Joshua Wolf Shenk, gazetari i parë që kontrolloi arkivat e "Grant Study", ka qenë i detyruar të mos i bënte publike emrat e nxënësve në materialin që publikoi në revistën amerikane "The Atlantic".
Megjithatë, në fund Shenk i pasqyroi rezultatet e studimit, të cila shpesh ishin kontradiktore me ato të George Vaillant, psikiatrit 74-vjeçar të Harvardit, që 30 vite më parë supozoi përfundimet e studimit, kur shumë prej studentëve të tij premtues kishin marrë rrugë të keqe.
Një tjetër studim i bërë në Harvard në vitin 1940 te 456 proletarë të getove të Bostonit (që u quajt "Glueck Study") arriti në të njëjtat rezultate. Pasi mbushin 50 vjeç, më shumë se një e treta e "kavieve" (studentëve) shfaqte simptoma të sëmundjeve mendore, alkoolizmit dhe varësisë ndaj ilaçeve. Pjesa më e madhe, pa mbushur 50 vjeç, humbën jetën duke u vetëvrarë. Arlie Bock ishte shtangur nga rezultatet: "Kur i zgjodha ishin shumë normalë", i rrëfen ai Vaillant, në një prej dokumenteve të gjetura nga Shenk.
Megjithatë, metodologjia e ndjekur nga studimi ishte rigoroze. Falë donacioneve federale dhe private për të paguar studimet e kushtueshme, çdo dy vjet Vaillant u kërkonte pjesëmarrësve të hartonin pyetësorë me pyetje të ndryshme mbi shëndetin fizik dhe mendor, cilësinë e martesës, fëmijët, karrierën, sëmundjet dhe pensionin. Çdo pesë vjet "kaviet" i nënshtroheshin kontrollit, kartelat e të cilëve plotësoheshin nga mjekët përkatës, ndërsa çdo 15 vjet duhej të jepnin intervista të gjata, duke iu përgjigjur pyetjeve personale nga çdo fushë e jetës, si praktike ashtu edhe emocionale.
Shqetësimi kryesor i Vaillant? "Të studioja më shumë mënyrën se si këta persona reagonin ndaj problematikave të ndryshme, natyrisht jo atyre personale", shpjegon Shenk. Studenti që në fillim iu duk më i përshtatshmi dhe më premtuesi nga të gjithë, është i pari që pati një fund të hidhur. Pas një fëmijërie të lumtur, në një shtëpi me 11 dhoma dhe 3 banja, burri- djalë i një doktori të pasur dhe i një artisteje -u martua dhe bëri karrierë jashtë shtetit. "Më pas filloi të tymoste dhe të pinte alkool", shkruan Vaillant në bllokun e tij të shënimeve. "Në moshën 35-vjeçare u zhduk, duke i lënë kështu përgjysmë pyetësorët tanë. Më vonë morëm vesh se papritur kishte vdekur".
Një burrë tjetër, i konsideruar si klouni i grupit, për shkak të personalitetit të tij plot gjallëri, u martua tri herë dhe prej këtyre martesave lindën tre fëmijë. Ka bërë punë të ndryshme, para se të pranonte homoseksualitetin e tij, duke u bërë më pas një lider i mirënjohur në lëvizjet për të drejtat e homoseksualëve. Ai vdiq në moshën 64-vjeçare, i alkoolizuar, duke rënë nga shkallët, pasi ishte në gjendje të dehur.
Por personi më intrigues nga të gjithë, sipas Shenk, është vetë Vaillant, shkencëtari i jashtëzakonshëm dhe më i çuditshëm i Harvardit (ndonjëherë vinte në zyrë me shapka), i cili është konsideruar shpirti i studimit, pasi në mungesë të regjistrimeve, përdorte shënimet e tij personale. I lindur në një prej familjeve më aristokrate të New England, Vaillant mbeti jetim që në moshën 10-vjeçare, kur i ati, një burrë i suksesshëm dhe i lumtur (të paktën kështu dukej nga pamja e jashtme), u vra me një plumb pranë pishinës së shtëpisë. "Nëna e tij nuk pranonte të fliste për ngjarjen", tregon Shenk. "Nuk i bënë ceremoni varrimi dhe nuk shkelën kurrë më në atë vilë". Pas tre divorcesh, psikiatri u rikthye me gruan e dytë. Fëmijët e tij e përshkruanin jetën me të atin si "një luftë civile" dhe tregonin se kishin kaluar vite pa ia kthyer fjalën. "Miqtë e tij më të ngushtë tregonin se nuk dinte t‘i ndante marrëdhëniet miqësore nga ato intime", thotë Shenk.
Edhe për këtë fakt, përfundimet e arritura janë simbolike: "Miqësia, dashuria dhe marrëdhënia e mirë me vëllezërit, motrat dhe prindërit është çelësi i lumturisë". Por Shenk nuk është kaq i prerë: "Studimi filloi me propozimin për të analizuar jetën e atyre individëve nën lenten e një mikroskopi. Por në fund ato jetë ishin shumë të mëdha, shumë të çuditshme e shumë të pasura me sfumaturë dhe kontradikta për t‘u etiketuar", shkruan ai në revistën amerikane "The Atlantic".
Gazeta Shqip
Përgjigjja që japin studiuesit është shumë e qartë dhe e thjeshtë: lumturia dhe dashuria. Vetëm ai që do dhe duhet jo vetëm nga partneri, por edhe nga prindërit, miqtë, motrat, vëllezërit, mund të jetë i gëzuar dhe të jetojë një jetë të qetë e të lumtur.
"Studimi mjekësor u ka kushtuar shumë vëmendje personave me probleme mendore dhe pak rëndësi njerëzve të shëndoshë", tha në 1938-ën psikiatri i Harvardit, Arlie Bock, kur filloi zyrtarisht studimin, që e mori emrin nga manjati i magazinave të mëdha, W.T.Grant.
Për të studiuar sekretin e lumturisë dhe zhvillimin e saj përmes fazave të ndryshme të jetës, Bock përzgjodhi 268 studentët më të mirë, më ambiciozë dhe më të privilegjuar të Harvardit, duke u angazhuar që t‘i ndiqte përmes karrierës, luftërave, martesave, divorceve, nipërve dhe sëmundjeve, deri në vdekje.
Në ato kohë, Harvardi ishte një enklavë vetëm për meshkujt e pasur, elitën e Anglisë dhe katër prej studentëve që iu nënshtruan studimit u bënë senatorë, një u bë ministër dhe pjesa tjetër drejtues industrish. Mes tyre ishte edhe një President, John Kennedy (por dosja e tij nuk mund të hapet para vitit 2040); një gazetar i madh, Ben Bradlee, drejtor i "Washington Post" gjatë skandalit "Watergate" dhe një shkrimtar i famshëm, Norman Mailer.
Por emrat e nxënësve që iu nënshtruan studimit do të mbeten përgjithmonë një mister. Edhe Joshua Wolf Shenk, gazetari i parë që kontrolloi arkivat e "Grant Study", ka qenë i detyruar të mos i bënte publike emrat e nxënësve në materialin që publikoi në revistën amerikane "The Atlantic".
Megjithatë, në fund Shenk i pasqyroi rezultatet e studimit, të cila shpesh ishin kontradiktore me ato të George Vaillant, psikiatrit 74-vjeçar të Harvardit, që 30 vite më parë supozoi përfundimet e studimit, kur shumë prej studentëve të tij premtues kishin marrë rrugë të keqe.
Një tjetër studim i bërë në Harvard në vitin 1940 te 456 proletarë të getove të Bostonit (që u quajt "Glueck Study") arriti në të njëjtat rezultate. Pasi mbushin 50 vjeç, më shumë se një e treta e "kavieve" (studentëve) shfaqte simptoma të sëmundjeve mendore, alkoolizmit dhe varësisë ndaj ilaçeve. Pjesa më e madhe, pa mbushur 50 vjeç, humbën jetën duke u vetëvrarë. Arlie Bock ishte shtangur nga rezultatet: "Kur i zgjodha ishin shumë normalë", i rrëfen ai Vaillant, në një prej dokumenteve të gjetura nga Shenk.
Megjithatë, metodologjia e ndjekur nga studimi ishte rigoroze. Falë donacioneve federale dhe private për të paguar studimet e kushtueshme, çdo dy vjet Vaillant u kërkonte pjesëmarrësve të hartonin pyetësorë me pyetje të ndryshme mbi shëndetin fizik dhe mendor, cilësinë e martesës, fëmijët, karrierën, sëmundjet dhe pensionin. Çdo pesë vjet "kaviet" i nënshtroheshin kontrollit, kartelat e të cilëve plotësoheshin nga mjekët përkatës, ndërsa çdo 15 vjet duhej të jepnin intervista të gjata, duke iu përgjigjur pyetjeve personale nga çdo fushë e jetës, si praktike ashtu edhe emocionale.
Shqetësimi kryesor i Vaillant? "Të studioja më shumë mënyrën se si këta persona reagonin ndaj problematikave të ndryshme, natyrisht jo atyre personale", shpjegon Shenk. Studenti që në fillim iu duk më i përshtatshmi dhe më premtuesi nga të gjithë, është i pari që pati një fund të hidhur. Pas një fëmijërie të lumtur, në një shtëpi me 11 dhoma dhe 3 banja, burri- djalë i një doktori të pasur dhe i një artisteje -u martua dhe bëri karrierë jashtë shtetit. "Më pas filloi të tymoste dhe të pinte alkool", shkruan Vaillant në bllokun e tij të shënimeve. "Në moshën 35-vjeçare u zhduk, duke i lënë kështu përgjysmë pyetësorët tanë. Më vonë morëm vesh se papritur kishte vdekur".
Një burrë tjetër, i konsideruar si klouni i grupit, për shkak të personalitetit të tij plot gjallëri, u martua tri herë dhe prej këtyre martesave lindën tre fëmijë. Ka bërë punë të ndryshme, para se të pranonte homoseksualitetin e tij, duke u bërë më pas një lider i mirënjohur në lëvizjet për të drejtat e homoseksualëve. Ai vdiq në moshën 64-vjeçare, i alkoolizuar, duke rënë nga shkallët, pasi ishte në gjendje të dehur.
Por personi më intrigues nga të gjithë, sipas Shenk, është vetë Vaillant, shkencëtari i jashtëzakonshëm dhe më i çuditshëm i Harvardit (ndonjëherë vinte në zyrë me shapka), i cili është konsideruar shpirti i studimit, pasi në mungesë të regjistrimeve, përdorte shënimet e tij personale. I lindur në një prej familjeve më aristokrate të New England, Vaillant mbeti jetim që në moshën 10-vjeçare, kur i ati, një burrë i suksesshëm dhe i lumtur (të paktën kështu dukej nga pamja e jashtme), u vra me një plumb pranë pishinës së shtëpisë. "Nëna e tij nuk pranonte të fliste për ngjarjen", tregon Shenk. "Nuk i bënë ceremoni varrimi dhe nuk shkelën kurrë më në atë vilë". Pas tre divorcesh, psikiatri u rikthye me gruan e dytë. Fëmijët e tij e përshkruanin jetën me të atin si "një luftë civile" dhe tregonin se kishin kaluar vite pa ia kthyer fjalën. "Miqtë e tij më të ngushtë tregonin se nuk dinte t‘i ndante marrëdhëniet miqësore nga ato intime", thotë Shenk.
Edhe për këtë fakt, përfundimet e arritura janë simbolike: "Miqësia, dashuria dhe marrëdhënia e mirë me vëllezërit, motrat dhe prindërit është çelësi i lumturisë". Por Shenk nuk është kaq i prerë: "Studimi filloi me propozimin për të analizuar jetën e atyre individëve nën lenten e një mikroskopi. Por në fund ato jetë ishin shumë të mëdha, shumë të çuditshme e shumë të pasura me sfumaturë dhe kontradikta për t‘u etiketuar", shkruan ai në revistën amerikane "The Atlantic".
Gazeta Shqip
