Etnokulture dhe turizem fetar

Një ndër udhëtimet më të rëndësishem të kësaj jave ishte vajtjajnë një ndër qendart religjioze që mbanë përmbi supe një histori. Gjëndja e tij  tejet e trishtueshme  po shpie drejt rrënimit një ndër monumnetete historike fetare me peshë  në rajonin e Vlorës kryesisht në gjirin e Nartës. I cilësuar si një ndër  perlat religjioze  që ende qëndron në këmbë manastri po shket vajtueshëm nënë peshëne dhimbjes erozionit mos vënies dorë dhe shpresës që tek shqiptarët vdes e fundit. Nuk ka dhimbje më të madhe për njerëzit që merren me trashëgimin kulturore,kur shikon gjëndjen në të cilën është katandisur  objekti monumental  .Vetëm 13 km nga qyteti I Flamurit gjëndet kjo vepër që ka rëndësi dhe peshë  në objktet e kultit dhe të historisë së ndërtimit arkitekturor në rajonin e Vlorës .Gjiri i Nartës në perëndim të qytetit  ka një ndër ishujt e magjepës me një bukuri të jashtëzakonshme .Aty gjëndet manastri I Zvereneci .

Manastiri Fjetja e Hyjlindeses

Sipas studjuesit të saj Pr.Dr. Aleksandër Meksit kisha e Shën Mërisë së Manastirit të Zvërnecit është e tipit "kryq i lirë" me kupole. Ajo mbart në vetvete dy faza ndërtimi, duke u veçuar në pjesën e vjetër dhe atë të re. E vjetra përbëhet nga Naosi (salla) dhe Narteksi (parasalla). Naosi ka formën e një kryqi të lirë, ku krahet lindore dhe perëndimore janë më të gjatë se krahët jugore dhe veriore. Ai përbëhet nga absida, një protezis gjysmërrethor dhe diakonikoni. Pjesën më të madhe të tij e zë tamburi me kupolën, i cili është ndërtuar me gurë e copa tullash të vendosur me llaç midis tyre. Narteksi është pjesa tjetër e ndërtimit të vjetër që përfaqësohet nga një zgjatim katërkëndor. Ndërsa pjesa më e re e kësaj kishe përbëhet nga ekzonarteksi (Portiku) dhe këmbanorja.Ekzonarteksi është ndërtuar me të njëjtën teknike si pjesa e vjetër e kishës dhe është shtuar më vonë. Fasada e tij përbëhet nga shtatë harkada të mbështetura në gjashtë kolona, të cilat janë ndikim i arkitekture romake në atë bizantine. Në pjesën perëndimore të kishës ndodhet këmbanorja, e cila mund të jetë e të njëjtës kohë ndërtimi me ekzonarteksin

Rrënimi

Nëse themeluesi i jetës manastiriale thuhet në një broshurë  Pakomi i cili lindi dhe jetoi në Egjipt gjatë shekullit IV. Ai krijoi komunitetin e parë të njerëzve ,që jetonin të veçuar dhe i përkushtoheshin vetëm besimit. Këta njerëz u quajtën murgj dhe jetonin në kuvende, nga ku i largoheshin jetës së përditshme dhe kërkonin në vetmi paqen dhe qetësinë. Ata kishin si detyrë kryesore që ti luteshin zotit së bashku kurse pjesën tjetër të kohës e kalonin duke ju përkushtuar zejeve, shkrimit të librave, kopjimit të traktateve, veprimtarive të tjera, etj.

Duke e njohur si praktike qëllimin se cfarë ishin manastiret  në literaturë citohet kështu Manastiri është një institucion i veçantë që vepron brenda kishës si organizatë fetare zyrtare.

Mirëpo cili ishte objekti dhe përse shërbente ai? Ai përbëhet nga një objekt në formë katërkëndëshi ku në qendër të tij është vendosur kisha, e cila zakonisht mban emrin e një figure të Panteonit Kristian.  Kisha rrethohet nga një oborr i gjerë rreth të cilit janë vendosur një kishëz më e vogël, banesat e murgjëve, mensa (trapezeria), punishtja, depot, stallat, etj. Manastiret ndërtoheshin në vende të veçuara, dhe të mbrojtura larg qendrave të banuara.

Cfarë po e brene objektin?

Qysh në hyrje të tij do të ndeshësh gjurmët e një restaurimi që është kryer në vitin 2003 ,shenjë e cila shfaq qartazi mënyrën se ky lloj restuarimi është kryer nga njerëz aspak profesionist.Pllaka guri të vendosur me nje shtresë llaci që  me njyrë të verdhë ku domini I grisë ishte zhdukur.Një shtresë pllakash majolike me ngjyrë të kuqe ishte filluar të shtrihej në dyshemen e pjesës së jashteme të tij, por që ishte lënë ndërkaq. Ka pasur një ndërhyrje  nga  DRMK dhe është bërë mirë sepse shtresa e pllakave bashkohore do të mbulonte  gjurmët e historisë shumë shekullore, që ruan manastiri. Madje ato pllaka mund të hiqen për efekt sepse kanë krijuar një shëmti dhe shenjë të një pune që  tregon pjesën e shëmtuar të sajën. Manastri ruan bukurin e tij në formën origjinale   ashtu sikurse ai u rrezistoi kohëve me mjegull dhe shekujve të jetës së tij.

4 kollona  kryesore  janë të degraduar deri në shkallën e fundit. Duke njohur përbërjen e tyre rrëziku që shtohet bëhet edhe më prezent ngase ditët kalojnë dhe restaurimi I objektit s’duket fare në horizont .Madje kjo bëhet kryesore duke njohur  edhe faktin që këto kolona kërkojnë ndëryrhe të menjëhershme sidos nga specialistët e monumnetevev për ti rikthyer ato në pozicioin e tyre fillestar. Gjurmët e restaurimit të ndërhyrjes rreth 7 vjet më parë shfaqen qartazi si punime të kryera jo me cilësi dhe jashtë parametrave.Ndërhyrjet që janë kryer nga personeli që aktualisht zotëron pronësin dhe kryen rituale fetare janë të dhimbshme.

 Kabllo,  që përshkojnë që dalin e hyjnë kudo. Në këtë thesar që ende ruhet I tillë duhet të ndërhyet me projekt restaurimi.Si pronësi është e kishës por duke qenë një monument kulture ai kërkon një ndërhyrje te specializuar në një kohë të shpejt marrë si shenjë edhe nga vizitueshëmria e madhe e frekuentimit në ritulae fetare por më shumë nga vizitat turistike të qindra të huajve që e kanë të regjsitruar nëpër guida turistike. Ky monument këkron ndërhyrjen e shtetit për të nxjerre një fond të nevojshëem për punime restauruse dhe mirëmbajtje objekti. Krahas kësaj fondi duhet të përshkojë edhe varrin e qindistares së Flamurit Margo Pozio.

Në të djathtë të manastrit ku gjënden varrezat .Aty gjendet ndoshta sipas të dhënave është varrosur Marigoja në vitin. 1932.Ka edhe një gojdhënë që letrae një të afërmi ka nxitur autoritete e kohës të gjejne  varrin e Marigos I cili gjëndej Brenda manastirit në të djahtë të tij poshtme kishte nje kryq hekuri te ngulur ne toke.Ndërkaq duhet që pastrami I vegjetacionit përreth këtij objekti  të bëhet ndoshta edhe 4 herë në vit ,duke njohur faktin e zhvillimit të m,adh të vegjetacionit në këtë zonë bregdetare.MTKRS duhet të nxjerre fonde për këtë vepër dhe në bashkëpunim me institucionin religjioz që e ka në përdorim do të mund të bëjënë restaurimin në kohë për ti ruajtur thesarët e kësaj trashëgimie kulturore .Manastiri i Zvërnecit aktualisht ka dy funksione të reëndëishme. Në të këtë object kryehen ritual fetaret ndër më të përemendurat është 15 gushti ditëlindjen e Shën Mërisë e cila festohet qysh nga mbrëmja dhe fjetja në territorin e ishullit pas ritualevev të shumta të kishës dhe shoqërimi në mëngjes me degën e dafinës.

Funksioni tjetër është turizmi kulturor që tërheq mjaftë vizitorë.Mirëpo ka nevojë për resaturim edhe ura që mund të jetë 1km ndërtuar prej druri e cila lidh dy brigjet  përmes lagunës në ishull pë rte manastiri. Duhet përemendur edhe një fakt që shumë organizime shoqatash kanë realizuar projekte për këtë lagunë e pasuri etnokulturore mirëpo gjurmët që ato kanë lënë edhe kwtu nw ishull  janë vetëm  ndonjë pllakatë dhe më shumë prej tyre asgjë. Një bashkëpunim mes dy palëve do të ketë prioritet për të ardhmen e këtij objekti historik.