Numri i femrave te diagnostikuara me kancer ne gji eshte rritur ndjeshem vitet e fundit gati ne çdo vend te botes. Progresi me hapa te shpejte i semundjes, jo vetem qe perben nje problem serioz per vendet e zhvilluara, por rrezik perben perparimi i kesaj semundje ne vendet ne zhvillim ne Evropen Lindore, Azi, Afrike etj. Popullsia e ketyre vendeve eshte pak e informuar mbi rrezikun e kesaj semundjeje, faktoret ndikues, simptomat e para dhe menyrat e kurimit e diagnostikimit.
Kjo per faktin se edhe aparaturat moderne dhe teknikat e ndjekura per diagnostikimin e semundjes jane shume pak te njohura nga keto vende dhe shume prej tyre nuk i disponojne. Te qenit femer perfshin rrezikun e te qenit te ekspozuara ndaj rrezikut te perhapjes se kancerit te gjirit. Ky rrezik sa vjen e rritet me kalimin e moshes. eshte kjo arsyeja pse femrat, sidomos ato qe i kane kaluar te 40-at, te bejne nje kontroll te rregullt te pakten nje here ne vit.
Gjashte muaj me pare Liu Lichun zbuloi se kishte kancer ne gji. Per 40-vjeçaren nga Mongolia, kjo ishte nje semundje misterioze te cilen ajo nuk e njihte. Ajo nuk kishte degjuar kurre per te, apo per monogramine e mastektomine, dy teknika moderne per diagnostikimin e kancerit. Liu Luchin nuk kishte degjuar raste ku nje i semure me kancer t’i kishte shpetuar vdekjes. Pasi zbuloi se ajo kishte kancer malinjit ne gjirin e majte, mesoi se kanceri i gjirit ishte forma me vdekjeprurese e tumoreve.
Vetem ne kohen kur ajo mesoi per semundjen qe kishte, degjoi se rreth 500 000 femra te tjera vuanin nga i njejti kancer. Ne SHBA ne çdo tete gra njera prej tyre diagnostikohet me kancer ne gji. Ne vende te ndryshme aziatike jo vetem popullsia por dhe mjeket edhe pse kane degjuar kaq shume per semundjen vdekjeprurese dhe teknikat e ndjekura per diagnostikimin dhe kurimin e saj, jane shume pak te njohura me to. Kjo ben qe popullsia e ketyre vendeve te jete me e rrezikuar jo vetem nga prekja, por edhe nga niveli i larte i vdekshmerise nga kanceri i gjirit. Semundja eshte e pranishme ne çdo moment jo vetem ne vendet e industrializuara ne Ameriken Veriore dhe Evropen Perendimore, por edhe ne vendet ne zhvillim ne Azi, Afrike, Evropen Lindore dhe Ameriken Latine.
Edhe popullsia shqiptare eshte shume pak e informuar mbi semundjen me vdekjeprurese te shekullit, diagnozat dhe teknikat per trajtimin e saj. Sipas statistikave te realizuara ne dy vitet e fundit vihet re nje rritje e numrit te femrave shqiptare te diagnostikuara me kancer ne gji. Faktoret ndikues mund te jene te ndryshem duke filluar nga kjo faktoret gjenetike dhe trashegimia e deri te dhenia e gjirit per femijen, mungesa e aktivitetit te rregullt seksual, abortet, stresi kronik, injektimet ne gji, qendrimi i tejzgjatur ne diell, menyra jo e shendetshme e jeteses, obeziteti, pirja e duhanit dhe abuzimi me pijet alkoolike.
Eksperte te shumte jane shprehur “Ju mund te shkoni ne çdo vend te botes, qofte edhe ne ato me te zhvilluarat, por nuk do te mundni te kuroni semundjen, mjafton te uleni dhe te prisni vdekjen. Mos harroni se varferia eshte kancerogjeni numer nje”. Edhe pse vazhdojne kerkimet per zbulimin e shkaktareve dhe menyres sesi progreson semundja, akoma ka shume per te bere, sepse mbetet si detyre paresore e shkences zbulimi i metodave kuruese per te luftuar kancerin ne te gjitha format e shfaqjes se tij. Studimet kane treguar se te predispozuara per t’u prekur nga kanceri i gjirit jane jo vetem femrat e races se zeze por edhe ato te races aziatike, sidomos pas viteve 40 te jetes dhe me fillimin e menopauzes.
Keshilla per te shmangur kancerin ne gji
1- Beni vizita mjekesore sa here ndjeni shqetesime, por edhe kur e ndjeni veten mire.
2- Beni nje jete te shendetshme, bini ne peshe, nese jeni mbipeshe.
3- Perpiquni te minimizoni stresin.
4- Mundohuni te keni nje aktivitet seksual te rregullt.
5- Ushqehuni duke ndjekur nje diete te caktuar. Hani ushqime qe jane te pasura me vitamine A, E dhe C, p.sh., karota, spinaq, kajsi dhe agrume. eshte mire qe ato t‘i beni pjese te pandashme te dietes suaj ditore.
6- Mos harroni se lindja e femijes dhe ushqimi me gji jane shume te rendesishme per shendetin e gjirit tuaj.
Terapite per trajtimin e kancerit te gjirit
Çdo vit kanceri i gjirit zbulohet i pranishem ne me shume se 1 milion gra ne bote dhe me shume se 400 mije gra vdesin nga çdo vit nga kjo semundje. Instituti Kombetar Amerikan i Kancerit thote se, numri i grave qe diagnostikohen me kancerin e gjirit po shtohet. Por si perhapet ky kancer dhe cilat jane mundesite e kurimit te tij? Kanceri mund te filloje ne çdo organ apo ind te trupit. Por qelizat mund te perhapen nga tumori fillestar dhe te levizin permes rrjedhjes se gjakut ne pjese te tjera. Gjate viteve te fundit, studiuesit kane krijuar ilaçe qe permiresojne shanset e grave me kancer ne gji. Ka disa lloje te kancerit te gjirit. Studiuesit thone se trajtimi varet gjeresisht nga terapia e perdorur, perdorimi i ilaçeve qe reagojne mbi qelizat specifike te kancerit
Tumori i gjirit ne varesi te moshes
Ashtu siç ndodh me pjesen me te madhe te tumoreve epiteliale, perqindja e semundjes rritet me rritjen e moshes. Per tumorin ne gji, grafiku eshte ne rritje deri ne menopauze, pastaj zvogelohet ne vitet e para te menopauzes, per te rinisur rritjen me kalimin e moshes. Keshtu, ne me shume se 80 per qind te rasteve, tumori ne gji prek grate mbi 50 vjeçe. Prandaj ka rendesi keshillimi me mjekun specialist dhe diagnostikimi. Termografia perdoret gjeresisht ne praktiken klinike bashkekohore per matjen dhe regjistrimin e nxehtesise, e cila shkaktohet nga pjese te ndryshme te trupit ose gjendrave te gjirit. Nxehtesia qe leshon trupi ne pjese te ndryshme matet ne baze te qarkullimit te gjakut ne ene, keshtu qe qarkullimi i ngadalte i gjakut prodhon me pak nxehtesi.
Kerkimet kunder progresit te kancerit
Shkencetaret e kancerit jane te mendimit se ne jemi ne fundin e epokes se re ne kerkimet mbi kancerin. Diagnostikimet dhe trajtimet me te fundit jane ne rruge te mbare dhe me nje fjale do te thote rritje ne perqindjen e te mbijetuarve. Jane duke u bere hapa te medhenj ne kete drejtim fale ndihmes se kerkimeve themelore te kryera me pare. Ekipet kerkimore synojne te realizojne 10 qellime deri ne vitin 2020 perkundrejt progresit, i cili do te jete i njetrajtshem. Mjeket synojne te reduktojne numrin e duhanpiresve nga 12 ne 8 milione, duke reduktuar keshtu edhe rastet e te semureve me kancer, duke dyfishuar trajtimet permiresuese me sa me pak efekte anesore dhe shtimin e realizimin e mundesive qe pacientet te diagnostikohen qe ne stadet fillestare.
Faktoret e kancerit te meshkujve
Edhe pse akoma nuk jane realizuar studime specifike per kete lloj kanceri, per vete faktin se shfaqja e tij eshte shume e rralle, kanceri i gjoksit te meshkujt ka pesuar rritje gjate kohes. Po te krahasohet me vitet e tjera edhe rastet e shfaqjes se kancerit te gjirit te femrat kane pesuar nje rritje te madhe. Ne te dyja sekset, kanceri lidhet me hormonin estrogjen, keshtu qe obeziteti, mbipesha, mund te perbeje nje faktor. Qelizat dhjamore prodhojne estrogjen. Keshtu ndodh edhe me kimikatet ne mjedis apo ndryshimet ne menyren e jeteses. Sipas specialisteve te Qendres se Kancerit, nevojitet nje studim shume me i hollesishem, sepse nje pjese e meshkujve te prekur nga kanceri i gjoksit nuk kane qene te rende ne peshe apo mbipeshe.
Kjo per faktin se edhe aparaturat moderne dhe teknikat e ndjekura per diagnostikimin e semundjes jane shume pak te njohura nga keto vende dhe shume prej tyre nuk i disponojne. Te qenit femer perfshin rrezikun e te qenit te ekspozuara ndaj rrezikut te perhapjes se kancerit te gjirit. Ky rrezik sa vjen e rritet me kalimin e moshes. eshte kjo arsyeja pse femrat, sidomos ato qe i kane kaluar te 40-at, te bejne nje kontroll te rregullt te pakten nje here ne vit.
Gjashte muaj me pare Liu Lichun zbuloi se kishte kancer ne gji. Per 40-vjeçaren nga Mongolia, kjo ishte nje semundje misterioze te cilen ajo nuk e njihte. Ajo nuk kishte degjuar kurre per te, apo per monogramine e mastektomine, dy teknika moderne per diagnostikimin e kancerit. Liu Luchin nuk kishte degjuar raste ku nje i semure me kancer t’i kishte shpetuar vdekjes. Pasi zbuloi se ajo kishte kancer malinjit ne gjirin e majte, mesoi se kanceri i gjirit ishte forma me vdekjeprurese e tumoreve.
Vetem ne kohen kur ajo mesoi per semundjen qe kishte, degjoi se rreth 500 000 femra te tjera vuanin nga i njejti kancer. Ne SHBA ne çdo tete gra njera prej tyre diagnostikohet me kancer ne gji. Ne vende te ndryshme aziatike jo vetem popullsia por dhe mjeket edhe pse kane degjuar kaq shume per semundjen vdekjeprurese dhe teknikat e ndjekura per diagnostikimin dhe kurimin e saj, jane shume pak te njohura me to. Kjo ben qe popullsia e ketyre vendeve te jete me e rrezikuar jo vetem nga prekja, por edhe nga niveli i larte i vdekshmerise nga kanceri i gjirit. Semundja eshte e pranishme ne çdo moment jo vetem ne vendet e industrializuara ne Ameriken Veriore dhe Evropen Perendimore, por edhe ne vendet ne zhvillim ne Azi, Afrike, Evropen Lindore dhe Ameriken Latine.
Edhe popullsia shqiptare eshte shume pak e informuar mbi semundjen me vdekjeprurese te shekullit, diagnozat dhe teknikat per trajtimin e saj. Sipas statistikave te realizuara ne dy vitet e fundit vihet re nje rritje e numrit te femrave shqiptare te diagnostikuara me kancer ne gji. Faktoret ndikues mund te jene te ndryshem duke filluar nga kjo faktoret gjenetike dhe trashegimia e deri te dhenia e gjirit per femijen, mungesa e aktivitetit te rregullt seksual, abortet, stresi kronik, injektimet ne gji, qendrimi i tejzgjatur ne diell, menyra jo e shendetshme e jeteses, obeziteti, pirja e duhanit dhe abuzimi me pijet alkoolike.
Eksperte te shumte jane shprehur “Ju mund te shkoni ne çdo vend te botes, qofte edhe ne ato me te zhvilluarat, por nuk do te mundni te kuroni semundjen, mjafton te uleni dhe te prisni vdekjen. Mos harroni se varferia eshte kancerogjeni numer nje”. Edhe pse vazhdojne kerkimet per zbulimin e shkaktareve dhe menyres sesi progreson semundja, akoma ka shume per te bere, sepse mbetet si detyre paresore e shkences zbulimi i metodave kuruese per te luftuar kancerin ne te gjitha format e shfaqjes se tij. Studimet kane treguar se te predispozuara per t’u prekur nga kanceri i gjirit jane jo vetem femrat e races se zeze por edhe ato te races aziatike, sidomos pas viteve 40 te jetes dhe me fillimin e menopauzes.
Keshilla per te shmangur kancerin ne gji
1- Beni vizita mjekesore sa here ndjeni shqetesime, por edhe kur e ndjeni veten mire.
2- Beni nje jete te shendetshme, bini ne peshe, nese jeni mbipeshe.
3- Perpiquni te minimizoni stresin.
4- Mundohuni te keni nje aktivitet seksual te rregullt.
5- Ushqehuni duke ndjekur nje diete te caktuar. Hani ushqime qe jane te pasura me vitamine A, E dhe C, p.sh., karota, spinaq, kajsi dhe agrume. eshte mire qe ato t‘i beni pjese te pandashme te dietes suaj ditore.
6- Mos harroni se lindja e femijes dhe ushqimi me gji jane shume te rendesishme per shendetin e gjirit tuaj.
Terapite per trajtimin e kancerit te gjirit
Çdo vit kanceri i gjirit zbulohet i pranishem ne me shume se 1 milion gra ne bote dhe me shume se 400 mije gra vdesin nga çdo vit nga kjo semundje. Instituti Kombetar Amerikan i Kancerit thote se, numri i grave qe diagnostikohen me kancerin e gjirit po shtohet. Por si perhapet ky kancer dhe cilat jane mundesite e kurimit te tij? Kanceri mund te filloje ne çdo organ apo ind te trupit. Por qelizat mund te perhapen nga tumori fillestar dhe te levizin permes rrjedhjes se gjakut ne pjese te tjera. Gjate viteve te fundit, studiuesit kane krijuar ilaçe qe permiresojne shanset e grave me kancer ne gji. Ka disa lloje te kancerit te gjirit. Studiuesit thone se trajtimi varet gjeresisht nga terapia e perdorur, perdorimi i ilaçeve qe reagojne mbi qelizat specifike te kancerit
Tumori i gjirit ne varesi te moshes
Ashtu siç ndodh me pjesen me te madhe te tumoreve epiteliale, perqindja e semundjes rritet me rritjen e moshes. Per tumorin ne gji, grafiku eshte ne rritje deri ne menopauze, pastaj zvogelohet ne vitet e para te menopauzes, per te rinisur rritjen me kalimin e moshes. Keshtu, ne me shume se 80 per qind te rasteve, tumori ne gji prek grate mbi 50 vjeçe. Prandaj ka rendesi keshillimi me mjekun specialist dhe diagnostikimi. Termografia perdoret gjeresisht ne praktiken klinike bashkekohore per matjen dhe regjistrimin e nxehtesise, e cila shkaktohet nga pjese te ndryshme te trupit ose gjendrave te gjirit. Nxehtesia qe leshon trupi ne pjese te ndryshme matet ne baze te qarkullimit te gjakut ne ene, keshtu qe qarkullimi i ngadalte i gjakut prodhon me pak nxehtesi.
Kerkimet kunder progresit te kancerit
Shkencetaret e kancerit jane te mendimit se ne jemi ne fundin e epokes se re ne kerkimet mbi kancerin. Diagnostikimet dhe trajtimet me te fundit jane ne rruge te mbare dhe me nje fjale do te thote rritje ne perqindjen e te mbijetuarve. Jane duke u bere hapa te medhenj ne kete drejtim fale ndihmes se kerkimeve themelore te kryera me pare. Ekipet kerkimore synojne te realizojne 10 qellime deri ne vitin 2020 perkundrejt progresit, i cili do te jete i njetrajtshem. Mjeket synojne te reduktojne numrin e duhanpiresve nga 12 ne 8 milione, duke reduktuar keshtu edhe rastet e te semureve me kancer, duke dyfishuar trajtimet permiresuese me sa me pak efekte anesore dhe shtimin e realizimin e mundesive qe pacientet te diagnostikohen qe ne stadet fillestare.
Faktoret e kancerit te meshkujve
Edhe pse akoma nuk jane realizuar studime specifike per kete lloj kanceri, per vete faktin se shfaqja e tij eshte shume e rralle, kanceri i gjoksit te meshkujt ka pesuar rritje gjate kohes. Po te krahasohet me vitet e tjera edhe rastet e shfaqjes se kancerit te gjirit te femrat kane pesuar nje rritje te madhe. Ne te dyja sekset, kanceri lidhet me hormonin estrogjen, keshtu qe obeziteti, mbipesha, mund te perbeje nje faktor. Qelizat dhjamore prodhojne estrogjen. Keshtu ndodh edhe me kimikatet ne mjedis apo ndryshimet ne menyren e jeteses. Sipas specialisteve te Qendres se Kancerit, nevojitet nje studim shume me i hollesishem, sepse nje pjese e meshkujve te prekur nga kanceri i gjoksit nuk kane qene te rende ne peshe apo mbipeshe.
