“…Ata që erdhën në jetë pas mesit të viteve tridhjetë të shekullit XX, ( ndër ta edhe unë), që nuk kanë asnjë “meritë” në fitoren e komunizmit në Shqipëri, ishin fëmijë. Unë kam lindur në mesin e viteve ‘30 ( 23 janar 1936) në fshatin Vuno të Himarës, në një familje të njohur, ose siç quhej atëherë “derë e madhe”. Për fat të mirë gjenealogjia e familjes sime është e dokumentuar që në fillim të shekullit XVI. I përkas fisit të Ndre Nikajve, nga Dukagjini që u vendosën aty gjatë emigrimeve, pas pushtimit osman. Ndoshta kanë pasur synim të kalonin në Itali. Një djalë i këtij fisi në fund të shekullit XVIII ( 1772) u emërua Anagnost (lexues-greqisht), që është shkalla e parë e hierarkisë kishtare ortodokse. Pasardhësit e tij u quajtën Angnostë. Të parët e mi në shekullin e XIX u morën me detari. Në luftën italo-greke unë isha katër vjeç. Fshati ynë u bë front lufte. Vuajtëm shpërngulje, shkatërrime, u bëmë refugjatë. Lufta vazhdoi pesë vjet. U vranë të afërm, shtëpia u dogj, me të u dogj edhe biblioteka e shumë dokumenta të familjes.
Pas lufte jeta ime rrodhi si e të gjtihë moshatarëve të mi: shkolla fillore, unike, gjimnazi në Vlorë. Gjenerata ime u edukua dhe arsimua nga familja, shkolla dhe institucionet e shtetit socialist. Me naivitetin dhe zellin e moshës besonim se çdo gjë që na thuhej dhe bënim çdo gjë që na kërkohej. Për ne shteti që u krijua ishte modeli i vetëm i shtetit që njihnim.”
Unë dhe filmi
“Maja e lapsit të një zyrtari përcaktoi fatin tim”
“ Unë as që e njihja teknologjinë e ndërlikuar të kinematografisë. Kisha parë shumë filma. Atë kohë kur unë mbarova gjimnazin, kushëriri im kishte shkuar në Çekosllovaki për skenarist. Në kërkesën për studime të larta duhej të plotësoja tri degë. Unë kërkova letërsi, kinematografi dhe, për t’i bërë qejfin tim eti, kërkova edhe inxhinieri detare…më doli për kinematografi. Vini re, maja e lapsit të një zyrtari përcaktoi fatin tim, jetën time. Studimet jashtë më krijuan një hapësirë tjetër. Megjithatë, pasioni për letërsinë nuk m’u nda. Skenaret e etydeve i shkrova vetë. Shkolla në Rusi i jepte një vend të rëndësishëm fjalës së operatorit, gjë të cilën nuk e ka Perëndimi. Në Perëndim regjisori është i plotfuqishëm dhe kështu duhet të jetë. Studimet jashtë kanë një rëndësi të madhe, jo thjesht se të japin një profesion, por të japin vetëdijen e kohës, hapësirën e të mënduarit, proporcionet e mëdha të një vendi të madh, të japin mundësi t’i referohesh një hapësire të madhe (gjithnjë për sa i përket mundësive të komunikimit). Në fund të vitit 1960 u ktheva në atdhe. Atdheu m’u duk i vogël, i ngushtë, provincë e përgjumur. Nga student i lirë, papritmas e pashë veten një nëpunës në një mjedis fizikisht e mendërisht të ngushtë, ziliqar e deri të rrezikshëm….
Kisha një grindje të brendshme, një protestë që i ngjante mosbindjes se kalit të ri që e stërvisin për një shfaqje cirku. Më torturonte mendimi, nëse do të mund t’i shpëtoja trysnisë së butë gjumëvënëse të provincializmit socialist, diçka e ngjashme me erën e keqe të dhomës që të godet kur hyn brenda, por që me kalimin e kohës nuk e ndien më. Më emëruan në Kinostudion “Shqipëria e Re”, si nëpunës me profesion kinooperator. Nëpunës i normuar. Pas dy filmave të parë si operator, në filmin e tretë “ Komisari i dritës”, me vendim të Partisë, së bashku me Viktor Gjikën, bëmë edhe regjinë. Kësisoj shpëtuam edhe nga “ diktati” i regjisorëve.
Dhimitër Anagnosti
Operator, regjisor, skenarist
Artist i Merituar, Artist i Popullit
Filmografi:
Komisari i dritës, 1966 bashkëregjisor dhe bashkëoperator me Viktor Gjikën
Duel i heshtur, 1967, regjisor
Plagë të vjetra, 1969, regjisor dhe skenarist
Mallet me blerim mbulur, 1971, regjisor dhe skenarist
Cuca e maleve, 1974, regjisor
Kur hiqen maskat, 1975 regjisor, skenarist
Lulëkuqet mbi mure, 1976, regjisor, skenarist
Monumenti, 1977 regjisor, skenarist
Në shtëpinë tonë, 1979, regjisor
Vëllezër dhe shokë, 1980, regjisor dhe skenarist
Gurët e shëtëpisë sime, 1985, regjisor dhe skenarist
Përrallë nga e kaluara, 1987, regjisor dhe skenarist
Kthimi i ushtrisë së vdekur, 1989, regjisor dhe skenarist
Gjoleka e i biri i Abazit, 2006, regjisor dhe skenarist
Toka jonë, 1964, operator
Debatik, 1961, operator
Besa e kuqe, 1981, skenarist
Fraktura 1983, skenarist
Dokumentarë:
1 maj 1970
Parafabrikatet, 1970
Kujtime nga Gjirokastra, 1983
Metalurgjia e zezë, 1972
Përjetësi, 1974
Gjirokastra, 1962
Gurë dekorativë, 1964
Kurdoherë krah për krah, 1966
Motive nga dita e diel, 1973
Skeda
Përrallë nga e kaluara, 1987, me ngjyra
Skenari dhe regjia: Dhimitër Anagnosti
Kinostudio “Shqipëria e Re”
Operator: Pëllumb Kallfa
Piktor: Arben Basha
Muzika: Limoz Disdari
Zëri: Spiro Konduri
Në role: Elvira Diamanti ( Marigoja), Admir Sorra ( Gjino), Robert Ndrenika ( Vangjeli), Hajrije Rondo (Tana), Xhevdet Ferri( Trimi), Xhemil Tagani ( Prifti), Zef Mosi ( Maliqi), etj
Filmi është një variacion i komedisë “14 vjeç dhëndërr” të Andon Zako Çajupit. Në këtë komedi, autori tregon historinë e martesës së Gjinos 14 vjeçar me Marigonë 20 vjeçare. Marigoja hakmerret me të gjithë ata që sajuan këtë martesë të pazakontë dhe më në fund fiton.
Çmime e vlerësime
Filmi fitoi çmimin “Aleksandër Moisiu”, 1988
Fitoi Cmimin e Dytë në Festivalin e VIII të Filmit Shqiptar, 1989,
Nga aktorët Hajrie Rondo u nderua me çmimin e dytë për rolin e Tanës dhe Elvira Diamanti u nderua me çmimin e tretë për rolin e Marigosë.
Filmi fitoi çmimin e parë në Festivalin e 15-të Ndërkombëtar të Filmave të Evropës Lindore, në Bondy-Francë, 1990.
Si vazhdon të përditësohet filmi që dy dekada më parë mahniti shqiptarët.Dhimitër Anagnosti dhe premtimi për të bërë filma të paharruar, që mbeten në zemrat e njerëzve
“Përrallë nga e kaluara”, përtej ekranit
Në Shqipëri nuk ekzistojnë sondazhe për shikueshmërinë dhe pëlqyeshëmrinë e filmave vendas. Asnjëherë nuk është ndërrmarrë një nismë për të vënë rendin në atë mori filmash, që nuk janë shumë, por që kanë nevojë për një risistemim për sa i përket qëndrueshmërisë në kohë.
Por ka një tregues tjetër, përtejzyrtar, që të bën të vëresh se një pjesë e filmave të dikurshëm nuk qenë filma që u bënë dhe iu përgjigjën vetëm asaj kohe.
Shqiptarët jashtë vendit, të apasionuar pas kinemasë së vendit ku kaluan rininë, shohin e rishohin filmat e dikurshëm të kinostudios. “Përrallë nga e kaluara” është një nga më të ndjekurit dhe ndërt më të transmetuarit në Shqipëri, pavarësisht se nuk kemi referenca zyrtare.
Të rrallë janë ata qytetarë të brezit të mesëm që nuk e kanë fiksuar këtë film. Por është e çuditshme se edhe të rinj, që kanë lindur pasi ky film kishte bërë xhiron e kinemave dhe të televizionit të vetëms shtetëror, i shohin me dëshirë dhe i fiksojnë sot batutat e filmit mjaft të suksesshëm të regjisorit të mirënjohur Dhimitër Anagnosti.
Rrallë në ndonjë vend ka ndodhur që filmi të bëhet një medium kaq i fuqishëm dhe kaq i ngulitur në jetët e njerëzve. Nuk është e vështirë të shohësh se si jeton sot filmi, në një formë shumë popullore. Dialogjet e tij, batutat më të spikatura përdoren në çdo situatë dhe nga të gjitha shtresat shoqërore. Në ekominë e tregut “Përrallë nga e kaluara” është bërë më popullor, por vetëm kaq. E drejta e nëpërkëmbur e autorit, pirateria që lulëzoi dhe po lulëzon, bën që përmes rrugëve të ndryshme filmi t’u sjellë fitime shumë njerëzve, por jo krijuesve, që i dhanë jetë atij.
Epoka e internetit ka lejuar që përhapja e tij të jetë mjaft e madhe. Duke lënë mënjanë të gjitha shkeljet, një gjë është e sigurt, filmi nuk po harrohet, por po rivlerësohet dhe po kërkohet dita dita ditës. “Përrallë nga e kaluara” është një pjesë e përhershme e shqpirtit shqiptar, që transformohet në kohë, për shak të konvencioneve dhe rrethanave të reja, por që në thelb mbetet i njëjti. Receptimi i shikuesit të sotëm të këtij filmi nuk i ngjan shumë atij të para 20 vjetëve. Por kjo është edhe magjia e veprave universale, ato janë gjithmonë të reja dhe gjithmonë bëjnë kurioze gjeneratat. Kur Dhimitër Anagnosti shprehej teksa merrte çmimin e parë në Festivalin Dytë të Filmit Shqiptar, më 1977, me filmin “ Lulëkuqet mbi mure”: “ Kam dashur të bëj diçka që të “varroset” në zemrat e njerëzve. Vetëm kështu mund t’i bëj një “rreng” harresës, shuarjes. Vetëm kështu mund të mbetem në kujtesën kolektive të popullit tim”, ai ndoshta nuk e kishte parashikuar se pas çdo filmi do të arrinte të përforconte gjithnjë e më shumë këtë destin të vetvetes artistike. Batutat
“Përrallë nga e kaluara”
“ Ky është ligji dhe ky është Maliqi. Ligji në dorën e Maliqit mund të jetë kështu…., por edhe kështu…”
“U poqën fiqtë, Gjino?…Kape fikun gjono, se po nuk ekape ta kapin të tjerët”
“Paçin fatin e Marigosë”
“ kjo është për priftin e rrëzës”
“ Të ka vënë gruaja në punë”
“ Njëra thotë hip se të vrava, tjetra thotë zbrit se të vrava”
“ E gjeta Vangjel, e gjeta…”
“ Do pi, do dehem, do ta ha turpin me bukë…”
“ Çudia më e madhe tre ditë zgjat.”
“ Për inat të botës”
“Ç’ka Vangjeli që s’del, moj Tanë?”
“Ata gurë mbase godasin ndonjë dëshmitar të rremë”
“Është fati im, më ra nga qielli”
“ S’ke c’i bën gomarit, i bie samarit”
Marre nga : Gazeta Metropol
