Rami Memushaj Teatra? Akademiket e carten drejtshkrimin!

Vërejtjet për vendimet e Këshillit Ndërakademik për Gjuhën Shqipe i kam bërë të njohura sa herë që janë publikuar përfundimet e mbledhjeve të tij për drejtshkrimin. Që nuk bëhet fjalë për përmirësime të normës, kjo duket në atë që prej dy vjetësh ky organizëm po merret me drejtshkrimin; e dëshmon edhe shkalla e ndërhyrjes në rregullat. Dhe në propozimet e tij, përfshirë edhe këto të fundit, mungon argumentimi shkencor dhe arsyetimi i nevojës për ndryshime kaq të thella të rregullave.

Kjo anomali i ka rrënjët në mënyrën se si është kompozuar dhe se si funksionon ky organizëm. Nuk mund të fshihet më fakti se në orientimin e tij ka një frymëzim krahinor, që shprehet hapur qysh në “Orientimet” e vitit 2004 të Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, në të cilat shpallej si objektiv i vetëm ndryshimi i drejtshkrimit; ky orientim qe edhe boshti i konferencës së Durrësit të dhjetorit 2010. Një ndër anëtarët më të ekuilibruar të këtij këshilli, ndërsa po debatonim për ndryshimet, m’u shpreh në prani të disa kolegëve se “ju toskët nuk jeni fare tolerantë!” Pra, puna ka arritur deri aty sa të mendohet si gegë e si toskë. Duke parë këtë prapavijë jokombëtare që ka infektuar edhe studiues me emër, po dhe përbërjen aspak të ekuilibruar gjeografikisht, më lind e drejta ta quaj Këshillin Ndërakademik të Gjuhës Shqipe një këshill krahinor. Kjo anomali përfaqësimi i ka tërhequr vëmendjen edhe një autori tjetër, mësuesit mirditor Preng Cub Lleshi, delegat në Kongresin e Drejtshkrimit, i cili jo njëherë është shqiptuar në mbrojtje të gjuhës standarde. Sipas tij, “nuk është e “rastit” që nga 16 akademikët e këtij “Komisioni”, vetëm dy prej tyre janë “jugorë” (?!)” (Deri kur shteti ynë do të paguajë mercenarë, që luftojnë kundër gjuhës së njësuar?!, botuar në një të përditshme).

Ndryshimet e propozuara edhe kësaj radhe përmbajnë në disa pika të tyre përsëritje të rregullave aktuale të drejtshkrimit, si p.sh. propozimi për shkrimin e emrave të tipit materie dhe tramvaj, të ndajfoljeve barkas/barkazi e ndonjë tjetër. Ka ndonjë propozim, si ai për shumësat teatra, kuadra, kablla; përfaqëson zgjidhje që i fusin këta emra në klasën e emrave me -ër që shumësin e bëjnë me -a, si libër – libra etj. apo ai për foljet ec, ik, hip. Por pjesa tjetër e këtyre propozimeve përmbysin pa qenë nevoja rregulla të drejtshkrimit ose e zgjerojnë shumë fushën e veprimit të disa syresh, duke hapur shtegun për luhatje të reja. Ndërhyrja në një shkallë të tillë e çart drejtshkrimin, pasi shton pasiguritë në zbatimin e rregullave të tij. Përpjekje të këtij lloji, që nuk mbështeten në asnjë bazë të dhënash, në asnjë vrojtim e testim në terren, tregojnë edhe se në ç’nivel ka rënë gjuhësia shqiptare këta 20 e ca vjet.

Ajo që më shqetëson më shumë, është se një veprimtari e tillë e Këshillit Ndërakademik, e përqendruar në ndryshimin e rregullave të drejtshkrimit, e lë Akademinë e Shkencave të Shqipërisë shumë larg problemeve që paraqet aktualisht zbatimi i normës gjuhësore në trevat shqiptare. Kështu, nga një testim mbarëkombëtar që kemi bërë kohët e fundit në shkolla 9-vjeçare, të mesme dhe në universitete të Shqipërisë e të Kosovës, na rezulton se gjendja e zotërimit dhe e përdorimit të normës drejtshkrimore është tepër shqetësuese. Nga klasa e pestë në klasën e dymbëdhjetë përparimi në përvetësimin e këtyre normave është i papërfillshëm, çka do të thotë se mësimi i gjuhës shqipe në shkollë nuk arrin një nga objektivat kryesorë të programit të kësaj lënde: përvetësimin e normës drejtshkrimore.
Shkaku i kësaj gjendjeje nuk është vështirësia e rregullave të drejtshkrimit, po puna shumë e dobët e shkollës për formimin gjuhësor të nxënësve. Rrjedhimisht, edhe po të bëhet një kod i ri drejtshkrimor, përsëri edhe në zbatimin e tij do të vërehen të njëjtat probleme. Sepse kur 40 vjet kanë qenë të pamjaftueshëm për të ngulitur këtë normë drejtshkrimi, atëherë edhe për normën e re 40 vjet do të jenë po ashtu të pamjaftueshëm.

Pra, Këshilli Ndërakademik i është futur një rruge pa krye. Nuk kam asnjë dyshim se pranimi i këtij projekti do të kontribuojë jo për lehtësimin e drejtshkrimit, po për krijimin e dy drejtshkrimeve paralele, d.m.th. të një kaosi në shkrimin e shqipes; si të thuash, KNGJSH-ja, në vend t’i vërë vetulla, do t’i nxjerrë sytë gjuhës standarde.

E gjithë kjo ka rrjedhur ngaqë ky organizëm i është shmangur platformës që i ka vënë Akademia e Shkencave e Shqipërisë, e cila në platformën e saj të vitit 2011 e orienton punën e Këshillit Ndërakademik për Gjuhën Shqipe në problemet që “sot qëndrojnë në rrafsh të parë, si: rregullimi ligjor për gjuhën shqipe, përmirësimi i ndjeshëm dhe i bashkërenduar i mësimdhënies së gjuhës në shkollë, kujdesi më i madh për kulturën gjuhësore në veprimtarinë e administratës, në mjetet e informimit, në veprimtarinë botuese; mënjanimi i ndikimeve të huaja që dëmtojnë origjinalitetin e gjuhës shqipe e veçanërisht i fjalëve të huaja të panevojshme dhe i strukturave sintaksore të huaja për shqipen; veprimtaria në fushën e përpunimit dhe të njësimit të terminologjisë, hulumtimi e vlerësimi i njësive leksikore e frazeologjike që pasurojnë standardin dhe botimi i tyre; krijimi i një baze të përhershme të dhënash për një zhvillim të ri cilësor të leksikografisë shqipe etj.” (nxjerrë në korrik 2013 nga faqja http://www.akad.edu.al/ e përditësuar në mars 2011).

Prapavijat herë të fshehura e herë të hapura në trajtimin e problemeve të gjuhës standarde bëjnë që besueshmëria te Këshilli Ndërakademik të bjerë në zero. Prandaj ata që janë përfshirë në debatet për vendimet e propozimet e këtij këshilli janë shprehur për shpërndarjen e tij. Le t’u lihet puna në dorë institucioneve të specializuara, të cilat do të dinë t’i përballojnë me kompetencë e pa anësi këto probleme. /GSH