Gjithsesi është fakt se shqiptarët, sa më shumë po kalojnë vitet, aq më natyrshëm po e kremtojnë këtë ditë, në krahasim me vitet e para të pas 90-tës kur të gjitha qytetet 14 shkurtin e kthenin në një festë të madhe kolektive, ku vetëm intimitet nuk kishte. Si një popull me temperament, me sa duket shqiptarët në vitet e para të demokracisë kremtuan më shumë të ndaluarën, ndërsa tani 'të ambIentuar' me lirinë kremtojnë ritualin e zakonshëm dhe të mirë që ofron kjo ditë.
Historiku i "Ditës së dashurisë"
Tek romakët e lashtë, që para 17 shekujsh, dita e dashurisë konsiderohej si festa më madhështore, e cila nënkuptonte dashurinë që romakët paganë kishin për zotin e tyre. Legjendat rreth kësaj feste, janë të shumta, por më e spikatura është ajo që vetë romakët e besonin si të vërtetë. Thuhet se themeluesi i Romës së lashtë, Romulus, një ditë prej ditësh, kur ishte ende foshnjë, piu nga gjiri i një ulkonje, qumështi i së cilës i dhuroi trupit të tij forcë e energji. Duke marrë shkas nga kjo, romakët e lashtë e paganë, e përkujtonin atë çdo vit, në mes të muajit shkurt, duke therrur atë ditë një qen e një dhi dhe me gjakun e tyre dy djem të rinj lyenin trupin. Më pas, dy të rinjtë të ndjekur nga qindra njerëz, vërtiteshin nëpër rrugët e qytetit. Ata mbanin në duar dy copa lëkure kafshe dhe me to fërkonin çdo njeri që takohej me ta, ndërsa femrat romake besonin se një rit i tillë i mundësonte atyre mbetjen shtatzanë.
Nga "Dashuri hyjnore", në "Martirizim dashurie"
Tregohet se Shën Valentini vdiq në Romën e lashtë, në vitin 296 e.s. i ekzekutuar barbarisht nga prijësi i ushtrisë romake, Klaudios. Në shenjë përkujtimi për të, banorët e këtij qyteti, në vitin 350 e.s. ngritën një kishë, pikërisht në vendin ku ai u ekzekutua. Ndërkohë, edhe pse romakët e përqafuan fenë e krishterë, ata vazhduan ta festonin këtë ditë "të shenjtë", mirëpo i ndryshuan kuptimin pagan nga "Dashuri hyjnore", në "Martirizim dashurie", për të cilën, siç thuhet Shën Valentini kishte dhënë jetën, pasi qe i pari nismëtar që thirri për paqe dhe dashuri. Më vonë, kjo festë, u quajt "Festa e të dashuruarve".
Në një legjendë tjetër, thuhet se kur perandori romak Klaudios i II-të, ishte në pushtet (shek. III-të e.s.), dha urdhër që askush nga ushtarët e tij të mos martohej, pasi martesa i pengonte ata të merrnin pjesë nepër beteja.
Por këtë vendim, e shkeli prifti Valentin, i cili në fshehtësinë më të madhe, nisi të nënshkruajë akte martesash, të cilat i sollën edhe ekzekutimin nga perandori.
-14 shkurt; festë për të gjithë
Sot, të gjithë e dinë se për frymën e sakrificës që shprehu Shën Valentini dhe në përkujtim të flijimit të tij, mbeti dita e 14 shkurtit, dita simbol e të dashuruarve! Në të njëjtën kohë, shumëkush mund të bëhet kurioz për 'suksesin' dhe jetëgjatësinë e këtyre legjendave, të cilat edhe pse pa shumë baza të forta historike, mundën që në mbarë botën të sjellin një atmosferë të ndryshme nga ditët e tjera të vitit, një atmosferë e cila njëkohësisht ngjan me ndrojtjen, ëmbëlsinë e natyrisht me ndjenjën e bukur të dashurisë...
Aktualisht, jo vetëm mes të rinjve, por edhe mes opinionit më të 'rritur', ka një sërë interpretimesh e bindjesh rreth simbolit të kësaj feste. Dikush shprehet për dashurinë, e dikush tjetër mendon më shumë për miqësinë, e në këtë mënyrë teksa vitet ikin me festime sa herë e më origjinale, ajo që mbetet është gjithmonë emocioni, që festa e Shën Valentinit përcjell me aq lehtësi. Në fund të fundit, është dashuria ajo që festohet, e dashuria është edhe arsyeja e 'suksesit' e jetëgjatësisë të legjendave të tilla me origjinë pagane, sepse në ditët tona, pak dashuri bën mirë...