Kur ju jeni duke blerë dhe më pas dhuruar dhuratat për Krishtlindje me miqtë dhe familjarët, mendojmë se edhe shumë fakte që ne nuk i dimë për këtë festë kaq të veçantë dhe që celebrohet në të gjithë botën. Më poshtë janë 10 fakte të botuara nga revista “Time”, si gjëra të veçanta të ndodhura në të gjithë botën rreth Krishtlindjeve që shumë njerëz nuk i dinë.
1. Gëzuar Krishtlindjen të gjithëve
Në kundërshtim me besimin popullor, Bibla nuk e përmend në të vërtetë një datë specifike për lindjen e Jezusit. Në fakt, historianët besojnë se ai ka gjasa të ketë lindur në pranverë, kështu lidhet me përshkrimin e Biblës për barinjtë që dërguan kafshët. Por në shekullin e katërt, kur Kisha katolike vendosi që të njohin lindjen e Jezusit si një festë zyrtare, Papa Julius ka zgjedhur 25 dhjetorin si datën e njohur botërisht për festën “Lindja e Krishtit”. Kjo datë ka ndodhur që të përkojë me festivalin pagan të njohur si Saturnalia, dhe duhet të ketë qenë një rastësi e pastër.
2. Pushon lufta në Krishtlindje
Pesë muaj gjatë Luftës së Parë Botërore, trupat kaluan përmes frontit perëndimor dhe morën një pushim nga lufta në prag të Krishtlindjeve për të kënduar këngë festive për njëri-tjetrin nëpër fushëbeteja. Mëngjesin e ardhshëm, ushtarët gjermanë dolën nga llogoret dhe filluan t’i afrohen trupave aleate duke thirrur ndërkohë “Gëzuar Krishtlindjet” në anglisht. Fatmirësisht, kjo nuk ishte një mashtrim, dhjetëra luftëtarë britanike dolën për të përshëndetur ata dhe tokën duart, shkëmbyen disa cigare edhe si dhurata. Më vonë i ashtuquajturi “armëpushim i Krishtlindjeve të vitit 1914″, ishte një nga shembujt e fundit të kalorësisë të kohës së luftës.
3. Krishtlindjet në koloni
Nga viti 1659 deri në vitin 1681, tregon së një frymë e pushimeve në Boston mund t’ju kushtonte një gjobë më shumë rreth pesë dinarë. Kjo ishte e drejtë, festa e Krishtlindjeve duhet të kthehej në festë të paligjshme. Është disi e habitshme duke ditur se disa nga të njëjtat mendime të puritanistëve krijuan grumbullin e parë amerikan në 1607, ku zgjodhën kapiten John Smith në koloninë Jamestown. (Fjala “pykë prej druri” vjen nga fjala pije alkoolike, që është një pijë e bërë me rum). Krishtlindja ishte aq i parëndësishme që pas Luftës Revolucionare, Kongresi nuk ka marrë ditë pushimi për të festuar festën, duke vendosur në vend të kësaj që të mbajë sesionin e tij të parë në ditën e Krishtlindjeve, 1789. U deshën gati një shekull që Kongresi ta shpallë Krishtlindjen një festë federale.
4. Krishtlindja e 101 të dehurve
Autori më i njohur për krijimin Kalorësit pa kokë ka krijuar gjithashtu edhe imazhin dhe portretin e Santa Claus duke fluturuar me slitë. Në 1819 serinë e tij me tregime të shkurtra, “Libri me skica i Geoffrey Crayon” i linduri në Nju Jork Washington Irving, përshkroi një ëndërr në të cilën Santa Claus fluturoi në të gjithë qiellin në një kamionçinë të papeshë. Tregimet popullore u bënë kështu pjellë e një ringjallje të festës së Krishtlindjeve në të gjitha Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dhe madje edhe Charles Dickens ka thënë se ka merita e frymëzimi që i ka sjellë Washington Irving, në tregimin e tij klasik “A Christmas Carol”.
5. Çfarë reklamon kapela e krishtlindjeve
Si lepuri energjik, Dreri Rudolph hundëkuqi ka qanë në fillimet e tij si një mashtrim reklamat. Një shkrimtar i quajtur Robert L. May së pari ka krijuar në vitin 1939 një përshtatje të Krishtlindjeve për të tërhequr blerësit në supermarketin Montgomery Ward. Frosty, njeriu prej bore dhe tubi e tij i famshëm me koçan misri nuk mund të shpëtojë nga kthetrat e industrisë së reklamës ose, një përpunues uiski në 1890 ka përdorur një Frosty të ngjashëm për vitrinat e llojeve krejtësisht të ndryshme, për të mbushur me gëzim pushimet. Ndalimi i këtij veprimi përfundoi, kur duhanpirësi prej dëbore u përdor edhe në reklama për alkoolin, duke u paraqitur në posterat për Miller Beer, Jack Daniel’s, Ballantine Ale, etj.
6. Kuriozitetet për Krishtlindjet në NASA
Në vitin 1965, dy astronautët në rrugën e tyre të kthimit përsëri në orbitë dalluan diçka në hapësirë, ata nuk mundën ta identifikonin. Furishëm, ata humbën misionin e kontrollit. Pas disa minutash heshtje të tensionuara, inxhinierët në Cape Canaveral filluan të dëgjonin tinguj si gërvishtje të zbehta t njekura nga slita më drita të ndjekura nga një interpretim harmonikë e “Jingle Bells”. Kjo situatë ishte krijuar nga askushh tjetër përveçse dy asrtonautët “e çmendur”. Burrat i dhuruan më vonë këto tinguj harmonikë dhe kambanat në Muzeun Kombëtar të Hapësirës dhe Komunikacionit Ajror në Uashington DC, ku tani ulen përballë tyre dhe i shohin.
7. “Më puth mua, jam kelt”
Sipas keltikëve dhe legjendës gjermanike të Teuktonikëve, veshtulli është magjik, dhe ajo mund të shërohjë plagët, mund të shtojë rastet e fertilitetit si atij mashkullro, ashtu dhe atij femëror. Gjithashtu masa veshtullore sjell fat të mirë dhe largojnë shpirtrat e keqinj. Tradita e puthjes nën veshtull nuk kishte filluar ende deri në shartimin e epokës viktoriane, një origjinë e habitshme dhe surprizuese e dhënë veprime bajate dhe sjellje seksuale shqypesë në të njëjtën kohë. Në të vërtetë, aktualisht nuk është shumë befasuese në të gjitha këto fakte.
8. O Tannenbaum!
Edhe para ardhjes së Krishtërimit, gjermanët kanë dekoruar drurët me gjelbërim të përjetshëm për të shndritur rrugët e errëta dhe ditët e zymta gjatë solsticit të dimrit. Për herë të parë “pema e Krishtlindjeve”, u shfaq në Strasburg në shekullin e 17-të dhe për është përhapur më pas në Pensilvani në vitet 1820 me ardhjen e emigrantëve gjermane. Kur mbretëresha Viktoria u martua me Princin Albert të Gjermanisë në 1840, ai solli traditën e pemës së Krishtlindjeve edhe në Angli. Tetë vjet më vonë, gazeta e parë amerikane botoi një foto të pemës mbretërore të Krishtlindjeve dhe amerikanët jashtë Pensilvanisë e kanë ndjekur menjëherë këtë shembull.
9. Festat larg në një grazhd
Që nga Depresioni i Madh, Rockettes kanë ndarë Radio City Music Hall live edhe në fermat e kafshëve, nga devetë, te fermat për gomarë dhe të deleve, duke bërë një për të përjetuar një lindje të përvitshme të Krishtit, duke i bërë festën e Krishtlindjeve sa më spektakolare. Por bota e pa herë të parë këtë lindje në vendlindjen e saj që nga viti 1224, kur St Francis nga Assisi ka rikrijuar lindjen e Jezusit për t’ja shpjeguar gjatë pushimeve pasuesve të tij. Gjatë kësaj shfaqje të parë, s’të jep asnjë kleçkë është përdorur gjithashtu si një altar për të festuar Krishtlindjet në masë.
10. “Feliz Navidad” në të gjithë botën
Traditat e Krishtlindjeve ndryshojnë nga kultura në kulturë. finlandezët shpesh vizitojnë saunat në prag të Krishtlindjeve, ndërsa portugezët mbajnë një festë në ditën e Krishtlindjeve për jetën dhe vdekjen (vendet shtesë janë vendosur për shpirtrat e vdekur). Në Greqi, disa besojnë se Goblins janë quajtur “kallikantzeri” duke iu drejtuar 12 ditëve të egra të Krishtlindjeve, dhe shumica e grekëve nuk këmbejnë dhurata derri më 1 janar, Ditën e Shën Basillit. Në sajë të vendndodhjes së saj gjeografike, Australianët dhe banorët e New Zealander festojnë Krishtlindjet në plazh ose në BBQs. Spanja, ndërkohë, pret shorteun më të madh në botë.
1. Gëzuar Krishtlindjen të gjithëve
Në kundërshtim me besimin popullor, Bibla nuk e përmend në të vërtetë një datë specifike për lindjen e Jezusit. Në fakt, historianët besojnë se ai ka gjasa të ketë lindur në pranverë, kështu lidhet me përshkrimin e Biblës për barinjtë që dërguan kafshët. Por në shekullin e katërt, kur Kisha katolike vendosi që të njohin lindjen e Jezusit si një festë zyrtare, Papa Julius ka zgjedhur 25 dhjetorin si datën e njohur botërisht për festën “Lindja e Krishtit”. Kjo datë ka ndodhur që të përkojë me festivalin pagan të njohur si Saturnalia, dhe duhet të ketë qenë një rastësi e pastër.
2. Pushon lufta në Krishtlindje
Pesë muaj gjatë Luftës së Parë Botërore, trupat kaluan përmes frontit perëndimor dhe morën një pushim nga lufta në prag të Krishtlindjeve për të kënduar këngë festive për njëri-tjetrin nëpër fushëbeteja. Mëngjesin e ardhshëm, ushtarët gjermanë dolën nga llogoret dhe filluan t’i afrohen trupave aleate duke thirrur ndërkohë “Gëzuar Krishtlindjet” në anglisht. Fatmirësisht, kjo nuk ishte një mashtrim, dhjetëra luftëtarë britanike dolën për të përshëndetur ata dhe tokën duart, shkëmbyen disa cigare edhe si dhurata. Më vonë i ashtuquajturi “armëpushim i Krishtlindjeve të vitit 1914″, ishte një nga shembujt e fundit të kalorësisë të kohës së luftës.
3. Krishtlindjet në koloni
Nga viti 1659 deri në vitin 1681, tregon së një frymë e pushimeve në Boston mund t’ju kushtonte një gjobë më shumë rreth pesë dinarë. Kjo ishte e drejtë, festa e Krishtlindjeve duhet të kthehej në festë të paligjshme. Është disi e habitshme duke ditur se disa nga të njëjtat mendime të puritanistëve krijuan grumbullin e parë amerikan në 1607, ku zgjodhën kapiten John Smith në koloninë Jamestown. (Fjala “pykë prej druri” vjen nga fjala pije alkoolike, që është një pijë e bërë me rum). Krishtlindja ishte aq i parëndësishme që pas Luftës Revolucionare, Kongresi nuk ka marrë ditë pushimi për të festuar festën, duke vendosur në vend të kësaj që të mbajë sesionin e tij të parë në ditën e Krishtlindjeve, 1789. U deshën gati një shekull që Kongresi ta shpallë Krishtlindjen një festë federale.
4. Krishtlindja e 101 të dehurve
Autori më i njohur për krijimin Kalorësit pa kokë ka krijuar gjithashtu edhe imazhin dhe portretin e Santa Claus duke fluturuar me slitë. Në 1819 serinë e tij me tregime të shkurtra, “Libri me skica i Geoffrey Crayon” i linduri në Nju Jork Washington Irving, përshkroi një ëndërr në të cilën Santa Claus fluturoi në të gjithë qiellin në një kamionçinë të papeshë. Tregimet popullore u bënë kështu pjellë e një ringjallje të festës së Krishtlindjeve në të gjitha Shtetet e Bashkuara të Amerikës, dhe madje edhe Charles Dickens ka thënë se ka merita e frymëzimi që i ka sjellë Washington Irving, në tregimin e tij klasik “A Christmas Carol”.
5. Çfarë reklamon kapela e krishtlindjeve
Si lepuri energjik, Dreri Rudolph hundëkuqi ka qanë në fillimet e tij si një mashtrim reklamat. Një shkrimtar i quajtur Robert L. May së pari ka krijuar në vitin 1939 një përshtatje të Krishtlindjeve për të tërhequr blerësit në supermarketin Montgomery Ward. Frosty, njeriu prej bore dhe tubi e tij i famshëm me koçan misri nuk mund të shpëtojë nga kthetrat e industrisë së reklamës ose, një përpunues uiski në 1890 ka përdorur një Frosty të ngjashëm për vitrinat e llojeve krejtësisht të ndryshme, për të mbushur me gëzim pushimet. Ndalimi i këtij veprimi përfundoi, kur duhanpirësi prej dëbore u përdor edhe në reklama për alkoolin, duke u paraqitur në posterat për Miller Beer, Jack Daniel’s, Ballantine Ale, etj.
6. Kuriozitetet për Krishtlindjet në NASA
Në vitin 1965, dy astronautët në rrugën e tyre të kthimit përsëri në orbitë dalluan diçka në hapësirë, ata nuk mundën ta identifikonin. Furishëm, ata humbën misionin e kontrollit. Pas disa minutash heshtje të tensionuara, inxhinierët në Cape Canaveral filluan të dëgjonin tinguj si gërvishtje të zbehta t njekura nga slita më drita të ndjekura nga një interpretim harmonikë e “Jingle Bells”. Kjo situatë ishte krijuar nga askushh tjetër përveçse dy asrtonautët “e çmendur”. Burrat i dhuruan më vonë këto tinguj harmonikë dhe kambanat në Muzeun Kombëtar të Hapësirës dhe Komunikacionit Ajror në Uashington DC, ku tani ulen përballë tyre dhe i shohin.
7. “Më puth mua, jam kelt”
Sipas keltikëve dhe legjendës gjermanike të Teuktonikëve, veshtulli është magjik, dhe ajo mund të shërohjë plagët, mund të shtojë rastet e fertilitetit si atij mashkullro, ashtu dhe atij femëror. Gjithashtu masa veshtullore sjell fat të mirë dhe largojnë shpirtrat e keqinj. Tradita e puthjes nën veshtull nuk kishte filluar ende deri në shartimin e epokës viktoriane, një origjinë e habitshme dhe surprizuese e dhënë veprime bajate dhe sjellje seksuale shqypesë në të njëjtën kohë. Në të vërtetë, aktualisht nuk është shumë befasuese në të gjitha këto fakte.
8. O Tannenbaum!
Edhe para ardhjes së Krishtërimit, gjermanët kanë dekoruar drurët me gjelbërim të përjetshëm për të shndritur rrugët e errëta dhe ditët e zymta gjatë solsticit të dimrit. Për herë të parë “pema e Krishtlindjeve”, u shfaq në Strasburg në shekullin e 17-të dhe për është përhapur më pas në Pensilvani në vitet 1820 me ardhjen e emigrantëve gjermane. Kur mbretëresha Viktoria u martua me Princin Albert të Gjermanisë në 1840, ai solli traditën e pemës së Krishtlindjeve edhe në Angli. Tetë vjet më vonë, gazeta e parë amerikane botoi një foto të pemës mbretërore të Krishtlindjeve dhe amerikanët jashtë Pensilvanisë e kanë ndjekur menjëherë këtë shembull.
9. Festat larg në një grazhd
Që nga Depresioni i Madh, Rockettes kanë ndarë Radio City Music Hall live edhe në fermat e kafshëve, nga devetë, te fermat për gomarë dhe të deleve, duke bërë një për të përjetuar një lindje të përvitshme të Krishtit, duke i bërë festën e Krishtlindjeve sa më spektakolare. Por bota e pa herë të parë këtë lindje në vendlindjen e saj që nga viti 1224, kur St Francis nga Assisi ka rikrijuar lindjen e Jezusit për t’ja shpjeguar gjatë pushimeve pasuesve të tij. Gjatë kësaj shfaqje të parë, s’të jep asnjë kleçkë është përdorur gjithashtu si një altar për të festuar Krishtlindjet në masë.
10. “Feliz Navidad” në të gjithë botën
Traditat e Krishtlindjeve ndryshojnë nga kultura në kulturë. finlandezët shpesh vizitojnë saunat në prag të Krishtlindjeve, ndërsa portugezët mbajnë një festë në ditën e Krishtlindjeve për jetën dhe vdekjen (vendet shtesë janë vendosur për shpirtrat e vdekur). Në Greqi, disa besojnë se Goblins janë quajtur “kallikantzeri” duke iu drejtuar 12 ditëve të egra të Krishtlindjeve, dhe shumica e grekëve nuk këmbejnë dhurata derri më 1 janar, Ditën e Shën Basillit. Në sajë të vendndodhjes së saj gjeografike, Australianët dhe banorët e New Zealander festojnë Krishtlindjet në plazh ose në BBQs. Spanja, ndërkohë, pret shorteun më të madh në botë.
