don kishoti

10 kuriozitete për Don Kishotin, botuar për herë të parë më 16 janar 1605

Ka klasikë të letërsisë që kapërcejnë kohën dhe epokën në të cilën janë shkruar, për të hyrë në imagjinatën kolektive me personazhet e tyre ikonë. Një nga këta është padyshim Don Kishoti i Mançes nga Miguel de Cervantes Saavedra, një roman i botuar në dy vëllime midis viteve 1605 dhe 1615. Nëse aventurat e kalorësit spanjoll dhe të ngathëtit Sanço Panço kundër mullinjve të erës janë të njohura për shumicën, ka kuriozitete rreth librit dhe autorit që mbase nuk i njihni.

Shitjet. Edicioni i parë i Don Kishotit u shpërnda në vetëm 1200-1500 kopje. Sidoqoftë, pas një fillimi të qetë, ai që tani konsiderohet romani i parë i botës moderne u bë një nga më të shiturit: vlerësohet se në më shumë se katërqind vjet janë shitur midis 400 dhe 500 milionë kopje. Kopja e parë e romanit e përkthyer në anglisht u shit në ankand në Sotheby’s në 1980, për t’u shitur nëntë vjet më vonë për shumën modeste të një milion e gjysmë dollarësh.

Barku i Sanço Panços. Shumë ekspertë pajtohen se Servantesi nuk e përshkroi kurrë Sanço Pançon, shokun besnik të Don Kishotit, si topolak. Siç shpjegon José Manuel Lucía Megías, i Asociación de Cervantistas, në dorëshkrimin origjinal arab të Don Kishotit, të cilin Cervantes pretendon në mënyrë të gabuar, për të krijuar një mashtrim letrar) që e kishte gjetur dhe përkthyer, Sancho Zancas (emri origjinal i Sancho Panços) u karakterizua më shumë nga këmbët e gjata (zancas) sesa nga rrumbullakosja e barkut.

Pothuajse si Bibla. Don Kishoti është libri më i përkthyer në historinë e letërsisë spanjolle dhe i dyti më i përkthyer në botë. Para tij ishte vetëm Bibla. Midis mbi 140 gjuhëve në të cilat është përkthyer, shfaqen Esperanto dhe Spanglish, një gjuhë e lindur nga shkrirja e anglishtes dhe spanjishtes e folur nga emigrantët e Amerikës së Jugut në Shtetet e Bashkuara.

Burgu. Servantesi filloi të shkruajë Don Kishotin ndërsa ishte i burgosur në burgun e Seviljes. Duke punuar si mbledhës taksash (për të paguar aktivitetin e tij si shkrimtar) ai u akuzua dy herë, në 1597 dhe 1602, për përvetësim në dëm të autoriteteve publike, që më vonë doli se nuk ishte faji i shkrimtarit, por ishte rezultat i një gabimi nga ndihmësit e tij.

Romani i dytë apokrif. Pas suksesit të librit të parë, Cervantes nuk u shqetësua të shkruante vazhdimin, siç kishte premtuar vetë. Dikush më i zgjuar (dhe i pandershëm) se ai e shfrytëzoi atë: Alonso Fernandez de Avellaneda, një shkrimtar identiteti i vërtetë i të cilit ende nuk dihet, nënshkroi dhe botoi në 1614 të ashtuquajturin “apokrifi Don Kishot”. Autori deklaroi se ishte i rremë. Por ky botim kishte “meritën” e zgjimit të shkrimit të Cervantes, i cili punoi për të prodhuar romanin e dytë dhe e botoi atë vitin e ardhshëm.

Frymëzimi për Don Kishotin. Figura e Don Kishotit është inspiruar, sipas disa ekspertëve jo vetëm fizikisht, por edhe nga karakteri, nga xhaxhai i gruas së Cervantes, Alonso de Quesada y Salazar. Cervantes luan me “konfuzionin” e emrave të protagonistit, duke e quajtur atë të alternuar Quijada, Quesada dhe në pjesën e dytë të romanit, Alonso Quijano.

Fansa të famshëm. Fjodor Dostojevski ka vlerësuar disa herë punën e shkrimtarit spanjoll. Në një letër të përmbledhur në përmbledhjen e tij “Ditari i një shkrimtari”, Dostojevski thotë: “Në të gjithë botën nuk ka ndonjë punë të trilluar më  thellë dhe më të fortë se ajo. Deri më tani përfaqëson shprehjen supreme dhe maksimale të mendimit njerëzor, më të hidhurën ironi që mund të formulojë njeriu ”.

Doraci i Lepantos. Në rrjedhën e jetës së tij aventureske, Cervantes fitoi gjithashtu pseudonimin e papëlqyeshëm të “një doraci të Lepantos”. Ky epitet rrjedh nga një histori (pjesërisht e rreme), sipas së cilës shkrimtari humbi dorën e majtë duke luftuar në betejën e Lepantos në 1571. Nëse është e vërtetë që ai u plagos rëndë, dora e tij nuk u amputua kurrë, por mbeti përgjithmonë e papërdorshme për shkak të një nervi të thyer.

Skllavëria e Cervantes. Jo vetëm mbledhës taksash, ushtar dhe shkrimtar, por Cervantes ishte gjithashtu një skllav në Algjer, ku u burgos së bashku me vëllain e tij Rodrigo nga piratët barbarë nga 1575 deri në 1580. Kjo përvojë la gjurmë në shkrimet e tij. Në një pasazh të Don Kishotit, kalorësi dhe ushtari i tij vendosin të lirojnë një grup skllevërish.

Nga letërsia te astronomia. Në 2015 Cervantes u bë një yll, dhe jo vetëm në një kuptim figurativ. Shoqëria Spanjolle e Astronomisë në fakt e quajti yllin μ Arae “Cervantes”, dhe Dulcinea, Rocinante, Sanço dhe Quijote planetët që rrotulloheshin rreth tij.