29 Janar 2025

“Lugina e Hinnomit”, ishte një luginë e vërtetë jashtë mureve të Jerusalemit të lashtë, ku izraelitët e lashtë digjnin fëmijë si sakrificë për zotin amonit, Molochin.

Pak vende duken më sinonimike me botën e përtejme se Gehena, që është fjala greke për “ferrin” në Dhiatën e Re.

Kjo zonë, emri i së cilës rrjedh nga hebraishtja Ge Hinnom, që do të thotë “Lugina e Hinnomit”, ishte një luginë e vërtetë jashtë mureve të Jerusalemit të lashtë, ku izraelitët e lashtë digjnin fëmijë si sakrificë për zotin amonit, Molochin.

Në fakt, imazhi i djegies së trupave frymëzoi konceptin e “zjarrit të ferrit” në teologjinë hebraike dhe të krishterë.

Kjo mënyrë e asgjësimit të kufomave mund të ketë kontribuar në konotacionet e tmerrshme të vendit.

“Në botën e lashtë (qoftë greke, romake apo hebraike), ndëshkimi më i keq që një person mund të përjetonte pas vdekjes ishte mohimi i një varrimi të denjë,” shkroi më parë studiuesi i Dhiatës së Re, Bart Ehrman. “Jezusi e zhvilloi këtë ide në një skenar të tmerrshëm: kufomat e të përjashtuarve nga mbretëria do të hidheshin pa ceremoni në vendin më të ndotur në planet.”

Kur Bibla u përkthye në gjuhë të tjera, Gehena u zëvendësua me fjalën “ferr,” duke bërë që ky vend i vërtetë të jetë aq afër ferrit mbi Tokë.

Hierapolisi

Hierapolisi është një portal për botën e përtejme si në kuptimin figurativ, ashtu edhe në atë literal, sepse mund të vdesësh nëse hyn aty.

I ndodhur në Turqinë e sotme, metropoli grek i lashtë ka një kalim që të çon në një shpelle të ngjashme me një guvë në një arenë të hapur.

Priftërinjtë çonin kafshë për sakrifikim përmes një dere të quajtur Porta e Plutonit, ku kafshët ngordhnin menjëherë.

“Hapësira është e mbushur me një avull të errët dhe të dendur, aq shumë saqë fundi mezi dallohet … Kafshët që hyjnë … ngordhin menjëherë,” shkroi filozofi i lashtë Straboni. “Madje dhe buajt, kur futen aty, rrëzohen dhe nxirren jashtë të ngordhur.”

Madje edhe priftërinjtë nganjëherë ndiqnin të njëjtin fat ose përjetonin halucinacione ekstreme, sipas Fodor’s Travel.

Kjo kurth toksik i vdekjes konsiderohej si një mit deri në vitin 2013, kur arkeologët zbuluan hyrjen e gdhendur harkore në Tempullin e Plutonit, ku gazrat dilnin nga burimet termale poshtë, si një dhomë gazi nëntokësore.

“Këto avuj dyoksidi karboni mund të vrasin zogj dhe kafshë të tjera të vogla që afrohen shumë pranë këtij ‘tempulli satanik’, duke e bërë atë një nga portat më të frikshme të ferrit në Tokë,” shkruan guida turistike.

Hekla

Rruga me guralecë që të çon në këtë vullkan të Islandës është si një autostradë drejt ferrit.

Të krishterët mesjetarë pretendonin se mali me majë të mbuluar me dëborë, i cili arrin pothuajse 150 metra, ishte një nga portat drejt botës së përtejme. Fjala islandeze “Hekla” i referohet një pelerine të shkurtër me kapuç, e cila mund të pasqyrojë retë e frikshme që mbulojnë vazhdimisht majën e tij.

Vullkanet shpesh shihen si vrima ferri në jetën reale për shkak të shkëmbinjve të shkrirë që burojnë nga sipërfaqja e tyre.

Frikat e njerëzve u dukën të konfirmuara në vitin 1104, kur Hekla shpërtheu me një Indeks Eksploziviteti Vullkanik (VEI) prej 5, i njëjti vlerësim si shpërthimi vdekjeprurës i Mount St. Helens në vitin 1980.

Shpërthimi i shekullit të 11-të ishte aq i fuqishëm sa më shumë se gjysma e Islandës u mbulua nga shkëmbinj dhe hi.

Në vitin 1180, një murg cistercian me emrin Herbert de Clairvaux e shpalli Hekla më vdekjeprurës se Etna në Itali.

“Kaldera e njohur e zjarrtë e Sicilisë, të cilën njerëzit e quajnë oxhaku i ferrit… ajo kalderë konsiderohet si një furrë e vogël krahasuar me këtë ferr të pafund,” shkroi ai.

Ndërkohë, dijetari gjerman i shekullit të 16-të, Caspar Peucer, deklaroi se portat e ferrit mund të gjendeshin në “humnerën pa fund të Hekla Fell.”

Actun Tunichil Muknal

Rruga drejt humnerës nuk kufizohet vetëm në Botën e Vjetër. Shembulli më i mirë është Actun Tunichil Muknal në Belize, që do të thotë fjalë për fjalë “Shpella e Varrit të Gurit”, e cila shtrihet mbi 5 km nën tokë.

Ndërsa kjo mund të duket mjaft “nëntokësore” më vete, labirinti i nëndheshëm është i mbushur me mbetje fëmijësh deri në moshën 4 vjeçare, disa prej të cilëve janë kalcifikuar si në një film të tipit “Indiana Jones”.

Arkeologët besojnë se kjo gropë, vlerësohej si një hyrje për në Xibalba, versioni “heavy metal” i ferrit në teologjinë Maja.

Ky vendbanim pas vdekjes përshkruhej si një labirint i frikshëm, i mbushur me lumenj gjaku dhe akrepa, ku qenie demonike fshiheshin pas çdo qosheje.

Ndërkohë, të ndjerët besohet se janë sakrifikuar gjatë shekullit të 10-të, në një kohë kur katastrofat natyrore apokaliptike si thatësirat përshpejtuan rënien e Perandorisë Maja.

Ata besonin se mund të qetësonin sundimtarët e Xibalbës në mënyrë që të ndërprisnin thatësirat.

“Ndër majat, shohim shumë pak, pothuajse aspak, sakrificë njerëzore deri në periudhën klasike të vonë [shekujt VIII dhe IX pas Krishtit],” tha për BBC Holley Moyes, një profesore dhe eksperte për shpellat nga Universiteti i Kalifornisë. “Dhe mendoj se fillojnë ta bëjnë këtë sepse ndodhen në mes të një thatësire dhe përpiqen të rrisin përpjekjet e tyre.”

Purgatori i Shën Patrikut

Tani i quajtur Ishulli Station, ky vend ikonë pelegrinazhi në veriperëndim të Irlandës dikur konsiderohej si kufiri i botës së njohur.

Sipas një teksti latin të shkruar rreth vitit 1184, Krishti i tregoi Shën Patrikut këtë gropë drejt purgatorit që ai ta përdorte si një tregim paralajmërues për të bindur irlandezët kokëfortë të konvertoheshin, sipas Smithsonian.

Kushdo që zbriste në këtë humnerë të mbushur me zjarr dhe demonë do të dëshmonte pasojat e refuzimit të krishterimit nga afër.

Tregimet për purgatorin e Shën Patrikut ndryshojnë, por raportohej si një shpellë me madhësi modeste, ku tymi thithej tradicionalisht për të ndihmuar një zgjim shpirtëror.

Kjo histori ishte vendimtare për të ndryshuar perceptimet në Europën Perëndimore për purgatorin, duke e kthyer atë nga një koncept në një vend fizik të vërtetë. / New York Post – Syri.net