18 Mars 2025

Një nga librat më të rrallë dhe më të çmuar në botë, Bibla e Gutenbergut, është ekspozuar në Galerinë e Arteve Mesjetare në Varshavë. Ky vëllim unik, i shtypur më shumë se 570 vjet më parë nga shpikësi i shtypshkronjës, Johannes Gutenberg, është një nga kopjet e pakta që kanë mbijetuar deri sot dhe e vetmja e ruajtur në Poloni.

Bibla e famshme vjen nga Muzeu Dioqezan në Pelpin, ku është ruajtur për shekuj. Historia e saj është e pasur: në vitin 1502, peshkopi Nicolaus Crapitz ia dhuroi manastirit françeskan në Lubawa, ku qëndroi deri në shekullin e 19-të. Pas shpërbërjes së manastirit, vëllimi u vendos në Bibliotekën e Seminarit në Pelpin, ku ruhet ende sot.

Tani, ky libër i jashtëzakonshëm ka mbërritur në kryeqytetin polak, duke u prezantuar për herë të parë në një ekspozitë të hapur për publikun. Vlera e tij e madhe qëndron jo vetëm tek fakti se është një nga veprat e para të shtypura me tip të lëvizshëm, por edhe tek ruajtja e tij në gjendje të plotë me të dy vëllimet origjinale dhe lidhjen autentike të shekullit të 15-të.

Një zbulim i rëndësishëm historik

Megjithëse është një vepër shekullore, Bibla e Gutenbergut ka ndihmuar studiuesit modernë të kuptojnë më shumë rreth teknikës revolucionare të shtypshkronjës. Një defekt i vogël teknik në një nga faqet e saj u bë çelësi për të zbuluar një detaj të rëndësishëm rreth procesit të Gutenbergut. Sipas ekspertëve, një gabim në formën e një shkronje u shkaktua nga rënia e një pjese të fontit nga montimi, duke dhënë informacione të reja mbi metodën e shtypjes.

“Përdorimi i tipit të lëvizshëm ishte një shpikje revolucionare, pasi mundësoi shtypjen e shumë kopjeve identike në një kohë të shkurtër. Kjo teknikë u përhap me shpejtësi në gjithë Evropën dhe u bë baza e revolucionit të botimeve,” thotë Marcin Bogusz, kurator i ekspozitës.

FOTO

Një udhëtim i jashtëzakonshëm: Nga lufta te Kanadaja

Bibla e Gutenbergut ka kaluar nëpër sfida të mëdha historike. Me fillimin e Luftës së Dytë Botërore në vitin 1939, autoritetet polake e larguan nga vendi për ta mbrojtur nga rreziku i pushtimit nazist. Ajo u dërgua përmes Varshavës, Parisit dhe Britanisë së Madhe, për të përfunduar në Kanada, ku u ruajt në një bankë deri në vitet 1950.

“Bibla u mbajt në Kanada bashkë me thesare të tjera të kulturës polake, si dorëshkrimi i Gallus Anonymus dhe disa simbole mbretërore. Vetëm pas përfundimit të periudhës së pasigurisë, ajo u kthye në Poloni,” shton Bogusz.

Në vitin 1959, pas më shumë se 20 vitesh në mërgim, Bibla u rikthye në Poloni. Para se të kthehej përfundimisht në Pelpin, ajo u ekspozua për disa ditë në Muzeun Kombëtar të Varshavës.

Si ruhet një vepër e tillë unike?

Duke qenë një objekt i jashtëzakonshëm, Bibla e Gutenbergut kërkon kushte rigoroze ruajtjeje. Ajo ekspozohet në një vitrinë të posaçme, e cila:
Është e papërshkueshme nga plumbi dhe ka sistem ajrosjeje të kontrolluar.
Temperatura mbahet në 20-23°C, për të shmangur dëmtimin e letrës.
Lagështia relative kontrollohet mes 45-55%, për të mbrojtur ngjyrën dhe bojën e përdorur.

Për më tepër, ekspozimi ndaj dritës është i kufizuar. Bibla mund të qëndrojë e hapur për publikun jo më shumë se 60 ditë në vit, vetëm me ndriçim të ulët artificial dhe pa kontakt me rrezet e dëmshme UV.