1 Dhjetor 2024

Gjatë historisë, praktikat e varrimit janë transmetuar brez pas brezi, ku disa prej tyre janë ruajtur, ndërsa të tjera janë zhdukur. Varret dhe varrezat e lashta, nga shpellat deri te monumentet madhështore, na tregojnë shumë për njerëzit që i krijuan ato.

1. Varret e Egjiptit të Lashtë 

Vendvarrimet egjiptiane janë sinonim i piramidave, megjithëse vendvarrimet e hershme ndodhnin në mastaba, struktura prej guri me çati të sheshtë. Varret shpesh përbëheshin nga dy pjesë: një dhomë varrimi për të ndjerin dhe një zonë publike për ofertat, ndonjëherë të ndara fizikisht. Zbukurimet varionin nga përshkrimet e jetës së përditshme deri te imazhet hyjnore.

Më vonë, piramidat kombinuan këto elemente, duke evoluar nga struktura me shkallë deri te ato me anë të lëmuara të Dinastisë së Katërt (2680–2560 p.e.s.). Megjithatë, vetëm të pasurit mund të përballonin varre të stolisura dhe mumifikimin, duke lënë pak dëshmi për egjiptianët e zakonshëm.

2. Vendvarrimet prehistorike afrikane 

Afrika, djepi i njerëzimit, mban varrezën më të vjetër në botë, Grotte des Pigeons në Marok, me mbi 30 skelete nga Epoka e Gurit të Vonë. Në vitin 2021, arkeologët zbuluan vendvarrimin më të hershëm njerëzor në Afrikë, një fëmijë të quajtur Mtoto, të gjetur në shpellën Panga ya Saidi të Kenias. Kujdesi në vendvarrimin e Mtot-s sugjeron mendim simbolik dhe lidhje emocionale. Njerëzit e lashtë, përfshirë neandertalët, shpesh i varrosnin të vdekurit pranë shtëpive të tyre.

3. Varrezat e Romës së Lashtë 

Vendvarrimet romake ndryshonin shumë. Shumica ishin jashtë kufijve të qytetit për të shmangur “ndotjen nga vdekja”, por elitat shpesh ndërtonin varre përgjatë rrugëve kryesore ose edhe brenda qytetit. Metodat e varrimit evoluuan me kalimin e kohës, nga varrosja në djegie, me ndryshime sipas rajoneve dhe klasave shoqërore. Grupet e margjinalizuara, si të varfrit dhe skllevërit, shpesh nuk kanë lënë gjurmë varrimi.

4. Varret e lashta të Lindjes së Mesme 

Lindja e Mesme ofron njohuri të thella mbi historitë e hershme njerëzore. Në vitin 2022, analiza e ADN-së nga vendvarrimet e hershme islamike në Siri hodhi dritë mbi lëvizjet demografike në Levant. Varreza Wadi Al-Salam në Irak, një nga varrezat më të mëdha dhe më të vjetra myslimane, përmban miliona varre, duke përfshirë ato të shkencëtarëve, profetëve dhe mbretërve.

Varret individuale nuk mund të përkufizojnë tërësisht shoqëritë, por ato pasqyrojnë mënyrën se si të gjallët përballeshin me humbjen dhe organizonin botëkuptimet e tyre. Vdekja, edhe pse nuk një pikë fundore, ofron një dritare drejt jetës së lashtë.