“Greqia po bën kërkime në det, Ditmir Bushati i’a bllokoi në vitin 2015″.- Ish-zv.komandanti i Forcës Detare: – Si u tërhoq Rama nga dërgimi i paktit në Hagë!
15 Nentor 2022
Ish-zëvendës komandanti i Forcave Detare Artur Meçollari deklaron se Kryeministri Rama është tërhequr nga ideja për të çuar në Hagë marrëveshjen e Detit me Greqinë, pasi ka kuptuar se Shqipëria ndodhet në pozita jo të favorshme.
Në një status në faqen e tij në Facebook ai shprehet se Greqia nga ana e saj po kryen kërkime për hidrokarbure në detin Jon në zonën e kontestuar detare të shelfit duke cenuar të drejtën ndërkombëtare dhe marrëdhëniet e mira midis dy vendeve.
Nga Artur Meçollari
NË KËRKIM TË SHTETIT
Si u bllokua tenderi i Qeverisë Greke për eksplorimin e hidrokarbureve në Detin Jon (Bloku 1) nga MEPJ e drejtuar nga Ditmir Bushati në vitin 2015.
Prej më shumë se një javë, dita e tetë, anijet studimore të kontraktuara nga Qeveria e Greqisë po kryejnë studime për hidrokarbure në Detin Jon (Blloku 1), duke përfshirë edhe zonën e pakufizuar (të kontestuar) të shelfit kontinental midis Shqipërisë dhe Greqisë. Shteti bregdetar, sipas nenit 77 të UNCLOS 1982, ka të drejta sovrane mbi burimet natyrore në shelfin e tij kontinental. Por, Shqipëria dhe Greqia nuk kanë marrëveshje për kufizimin e shelfit kontimental. Hapësira detare midis pikes fundore jugore (Pika 17) të marrëveshjes Shqipëri – Itali e vitit 1992 dhe pikës fundore veriore (Pika 1) të marrëveshjes Greqi – Itali e vitit 1982 është një zonë e pakufizuar, si për shelfin kontinental edhe zonën ekonomike ekskluzive midis dy shteteve. Edhe nëse Shqipëria dhe Greqia do të kishin të kufizuara shelfet kontinentale respective, sipas nenit 142 të UNCLOS 1982, shteti bregdetar njofton shtetin fqinjë kur bën studime pranë kësaj vije kufizuese. Shqipëria është palë në UNCLOS 1982 nga vitti 2003 dhe Greqia nga viti 1995.
Greqia i ka shtrirë kërkimet në hapësirën e pakufizuar (të kontestuar) duke vendosur si kufijë veriorë të Blokut 1 kufizimin e hapësirave detare sipas draft-marrëveshjes së vitit 2009, të rrëzuar nga Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë në 15 prill 2010. Me këtë veprim Greqia kërkon të japi mesazhin: nëse Shqipëria do të vijojë zvarritjen e çuarjes për zgjidhje në Hagë të kundërshtive detare me Greqinë, Greqia do të synojë njohjen e kufijëve të përcaktuar në draft-marrëveshjen e vitit 2009 në mënyrë të njëanëshme. Por, tashmë është e qartë, se mbas dy vjetësh dakordësie për të çuar të gjithë çështjen e kufijëve detare në Hagë, Kryeministri Rama është tërhequr së fundmi “për munges dakordësie”. Kushtet e pranimit të dakordësuara në shtator 2020 për të vajtur në Hagë nuk janë të favorshme për Shqipërinë, pasi dakordësitë e negociatave të vitit 2018, nuk mund të trajtohen tashmë si mosdakordësi. Dhe Kryeministri Rama tashmë është i qartë.
Në kushtet e moskufizimit të shelfit kontinental dhe zonës ekonomike ekskluzive, në bazë të së drejtës ndërkombëtare, palët e kanë të pamundur që të eksplorojnë në mënyrë të njëanëshme pranë zonave kufitare. Kërkimet në Bllokun 1 nuk mund të kryen, pasi askush nuk e di sot se kujt do ti përkasi kjo hapësirë mbas kufizimit me marrëveshje dypalëshe apo një vendim gjykate. Por, një gjë është e qartë, sido që të jetë zgjidhja. Kufizimi i hapësirave detare nuk mund të jetë më një vijë me distance të barabarta, si në draft-marrëveshjen e vitit 2009. Ajo do të modifikohet për një ndarje të drejtë, një parimi pranuar nga UNCLOS 1982, sanksionuar nga Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë në 15 prill 2010 dhe i pranuar tashmë edhe nga Greqia gjatë negociatatave të vitit 2018.
Në tetor 2014 Qeveria Greke shpalli tenderin për studime mbi hidrokarburet në Detin Jon dhe Kretë, duke përfshirë dhe Bllokun 1. Ky tender nuk arriti të përfundoj për shkak të reagimit të MEPJ drejtuar nga Ditmir Bushati. Greqia nuk arriti të filloj studimet në zone. Nota verbale e MEPJ të Shqipërisë e datës 4 maj 2015 për nxjerrjen në tenderim ndërkombëtar nga ana e Greqisë të një zone të padefinuar (Bloku 1) solli ndërprerjen e procedures për kërkim për hidrokarbure në atë zonë.
Gjatë nëntor 2022, prej më shumë se një jave anijet studimore të kontraktuara nga Qeveria e Greqisë po kryejnë studime për hidrokarbure në Detin Jon, por nuk ka asnjë prononcim nga Ministria e Ekonomisë, si përgjegjëse për menaxhimin e burimeve kombëtare, Ministria e Mbrojtjes, si përgjegjëse për monitorimin e hapësirës detare, Ministria e Jashtme, si përgjegjëse për marrëdhëniet ndërkombëtare, dhe për çudi as nga Kryeministri, si i vetmi ekspert detar në këto dy vitet e fundit. Presidenti është i justifikuar për mungesë aftësive në komunikimin me publikun.
Diplomacia është arti i të pamundurës, por kërkon përgjegjshmëri kombëtare, integritet dhe profesionalizëm. Shqipëria për here të tretë bllokon një marrëveshje të mundshme detare me Greqinë. Kjo për gabimet e saj në nivel teknik dhe politik (2009, 2018 dhe 2022). Heshtja e tanishme e institucioneve shtetërore mund të interpretohet si një dakordësi ose pafuqi për të reaguar. Në të dy rastet duket se kemi rënë viktimë e gabimeve tona dhe rrjedhimisht edhe e strategjisë detare greke.
Greqia këto ditë është duke aplikuar një standard të dyfishtë në Detin Jon. Po bën pikërisht atë që kundërshton ndaj Turqisë në Mesdheun Lindor. Turqia është duke kryer, sipas saj, studime në një hapësirë të shelfit kontinental të padelimituar nga të dy shtetet dhe që i takon Greqisë”. Por, veçoria qëndron tek fakti se Greqia në Bllokun 1 nuk po i shoqëron anijet studimore me anije luftaraka.
Por, si është e mundur, e njëjta qeveri me një ministër tjetër, e zgjidhi të njëjtën kundërshti në rrugë diplomatike në vitin 2015?
Kërkim për hidrokarbure ne Detin Jon i Greqisë ka nisur me shpalljen e një tenderi qysh në tetor 2014 dhe që pritej të përfundonte në prill 2015. Gjatë muajve të parë të vitit 2015 pala shqiptare (MEPJ) i ka kërkuar me 4 nota verbale palës greke (MPJ) informacion mbi koordinatat e kërkimit në det (Blloku 1), por nuk morri asnjëherë përgjigje, edhe pse sipas nenit 77 dhe 142 të UNCLOS 1982 pala greke e kishte detyrim ta bënte pa kërkesë.
Mbas mospërgjigjes së katër notave verbale, MEPJ siguroi nga Fletorja Zyrtare e Bashkimit Europian të dhënat mbi koordinatat e kërkimit. Në datën 4 maj 2015 MEPJ përgatiti një Notë Verbale për MPJ të Greqisë, ku i kërkonte informacion mbi kërkimet e kryera nga pala greke për hidrokarbure (Bloku 1) dhe i sqaronte se ato koordinata binin në zonën detare të pakufizuar të shelfit kontinental midis dy shteteve dhe në shelfin kontinental të Shqipërisë. Nota Verbale iu dërgua MPJ të Greqisë më 7 maj 2015.
Për këtë qëllim, në datën 8 maj 2015, ishte planifikuar një takimin midis Ministrit të Punëve të Jashtme të Greqisë Kotcias dhe Ambasadorit të Shqipërisë në Athinë Dashnor Dervishi, me kërkesë të këtij të fundit. Edhe pse takimi ishte dakordësuar dhe planifikuar, Kotzias e anuloi atë në momentin e fundit.
MPJ të Greqia iu përgjigj Notës Verbale të datës 7 maj 2015 të MEPJ më 18 qershor 2015. Në Notën Verbale palës greke shprehej se do të respektojë detyrimet e saj ndaj konventave ndërkombëtare, por nuk i përgjigjet kërkesës sonë për të na vënë në dispozicion informacionet e kërkuara në lidhje me koordinatat dhe hartat për Bllokun 1 të kërkimeve.
Në një notë tjetër verbale të 25 majit 2015 të Ambasadës së Greqisë në Tiranë për MEPJ të Shqipërisë, duke iu referuar Notës Verbale të datës 4 maj 2015, ajo shprehet se “Ambasada e Greqisë në Tiranë i ka referuar këtë çështje në vëmendjen e ministrisë përkatëse”, por nënvizon se “qartësisht është përcaktuar se kufijtë ekstrem të bllokut janë kufizuar në përputhje me marrëveshjen dypalëshe të fuqi (duke nënkuptuar 2009, shënimi im)… si një vijë me distanca të barabarta”. Por më pas, mbas këmbënguljes së MEPJ, për mosekzitencën e një marrëveshje midis palëve për kufizimin e shelfit kontinental dhe kryerjes së kërkimit në një hapësirë detare të kontestueshme dhe pa njoftim paraprak, Qeveria e Greqisë u tërhoq nga kërkim për hidrokarbure ne Detin Jon.
Ashtu si në vitin 2015 edhe në vitin 2022 kufiri i Bllokut 1 të kërkimit për hidrokarbure është përcaktuar vija me distanca të barabarta, sipas draft-marrëveshjes së vitit 2009. Një përcaktim i tillë hedh poshtë mundësinë e uljes së peshës së ishujve grek për një ndarje të drejtë në një marrëveshje të mundshme, parim i mishëruar në të drejtën ndërkombëtare, në vendimin e Gjykatës Kushtetuese dhe i pranuar nga Greqia gjatë negociatave të vitit 2018.
Duket qartë se Greqia ka hequr dorë nga parimi i një ndarje të drejtë në delimitimin e hapësirave detare dhe synon të rikthej parimet e përdorura gjatë negociatave të vitit 2009, për një vijë kufitare me distanca të barabarta. Draft-marrëveshja e dërguar nga pala greke MEPJ në dhjetor 2020, për zgjidhjen e çështjes në Hagë, provon se Greqia synon njohjen si mosdakordësi të dakordësive gjatë negociatave të vitit 2018 dhe kryerja e studimeve në hapësirën e padilimituar, synimin e Greqisë për rikthimin tek draft-marrëveshja së vitit 2009 në mënyrë të njëanshme.
Në 15-vjet negociata për çështjet detare me Greqinë, Shqipëria ka demonstruar mungesën e një qartësie strategjike në mbështetje të interesave kombëtare dhe e ka trajtuar këtë çështje për kredibilitet dhe luftë të brendshme politike. Shteti, pavarësisht fuqisë së tij, është një entitet i domosdoshëm për çdo qytetar, për aq kohë sa nuk kemi vendosur ende ta braktisim atë. Ai, ende besojmë, se na shërben për të garantuar të drejtat dhe liritë individuale individuale, por edhe interesat dhe të drejtat e përbashkëta. Heshtja e MEPJ dhe institucioneve të tjera shtetërore, natyrisht që ka një kujtim: pafuqinë e mbrojtjes së këtyre interesave. Kur partnerët shohin amulli strategjike dhe diplomaci jo të besueshme, ta vënë festen sipas kokës.
Sot, Greqia i jep vetes të drejtën ta zgjidhi këtë çështje në mënyrë të njëanshme dhe sipas interesave të saj. Precedenti ekziston, por shteti shqiptar vazhdon të heshti. PËRSE?
Gazeta Shqiptare