Muzeu i Kulturës Françeskane, nis me veprat e Lin Delisë. –

04.04.19

Nga:Gazeta Shqiptare

Fatmira Nikolli – Kur ka ardhur në vitin 1992, ai është kthyer me idenë të hapte një akademi arti dhe për të ribërë afresket e kishës së madhe në Shkodër dhe nuk mundi të bënte as njërën dhe as tjetrën, sepse nuk gjeti asnjë derë të hapur. Prandaj është e vështirë të kuptosh Lin Delinë pa hyrë tek ai”. Kështu shprehej 5 vite më parë, Gjon Radovani kur fliste për Lin Delinë. Më 11 prill mbahet në Kuvendin Françeskan në Gjuhadol të Shkodrës një simpozium, qëllimi final i të cilit është ngritja e muzeut të kulturës Françeskane. Muzika e kompozitorëve françeksanë do shoqërojë aktivitetin, ndërsa At Flavio Cavallini do të flasë për etapat historike të pranisë françeskane në Shqipëri. Drejtoresha e Bibliotekës Kombëtare, Persida Asllani, do të ndalet te një rrëfim muzeor të kontributit kulturor të françeskanëve shqiptarë, ndërsa prof.Ardian Ndreca do të tregojë si e rikrijonte botën në art piktori Lin Delija.

Në fund të simpoziumit do të shpallet nisja e një “fundraising” (mbledhje fondesh) për ngritjen e një muzeu françeskan, projekt-ideja e të cilit prezantohet nga arkitekti Gjon Radovani. Ai do të nënshkruajë edhe kontratën e dhurimit të veprave të mjeshtrit Lin Delija nga “Art Union Albania” tek “Muzeu i Kulturës Françeskane”, ndërsa veprat do të jenë të ekspozuara.

“LIN DELIJA”
Vite më parë Gjon Radovani çeli në Galerinë Kombëtare të Arteve ekspozitën “Lin Delija” mes sakrales dhe profanes. Ajo shtrihej në tri hapësira të veçuara, që u gjegjen tri gjendjeve të pikturës dhe vetë piktorit. Në hapësirën e parë, gjesti piktural endet në vajtje-ardhjen e një kërkimi kompleks të dyzuar në njohjen e vetvetes dhe kërkimin e rrënjëve shpirtërore. Ky binom i pandashëm do të bëhej kryefjala e ekzistencës. Hapësira e dytë ndiqte rrugëtimin e dhimbshëm të Imago Dei-t. Martirët e lirisë, të vrarët për shkak të besimit, vuajtja e prindërve dhe e bijve vijojnë me gjestin e lutjes në shenjën sakrale të përulësisë dhe besimit. Hapësira e tretë pulsonte përmes shenjtërisë së të bukurës dhe falë saj të zbulimit të njeriut. Ky kërkim i përhershëm, zanafillor dhe strukturor, thellon në të njëjtën kohë misterin e papërkufizueshëm të jetës, të qenies dhe Zotit. 112 vepra në pikturë dhe 38 vizatime qenë pjesë e ekspozitës. Ndërsa zhguni me të cilin Lin Delija u arratis në vitin 1949, u rikthye në Shqipëri 65 vite më pas. në baulen që ai pat marrë me vete në moshën 23-vjeçare kur iku, ai pat futur edhe zhgunin, veshjen e fretërve në kuvendin e të cilëve studionte pikturë para ikjes. Atë zhgun ai nuk e veshi kurrë më, por e mbajti në shtëpinë e tij në Atrodoko, derisa u nda nga jeta më 1994. Krahas tij pat ardhur edhe çadra e piktorit me firmën e tij mbi të. Ai ka lënë pas 3500 vepra që zotërohen sot nga muze të ndryshëm e koleksionistë të ndryshëm. Radovani ka thënë se nuk ka mundur të marrë shumë prej tyre, por shoqata “Art Union”, zotëron rreth 120 vepra të tij, 30 vepra i disponon Galeria Kombëtare e Arteve, si dhuratë nga Erica Schütz, një koleksioniste bavareze dhe Armando Nicoletti. Ndërkohë, edhe vetë Provinca Françeskane shqiptare, ka 30 vepra, vepra të cilat Lin Delija ua dorëzoi françeskanëve të Romës, për t’ua dhuruar atyre të Shkodrës, si dhe dy vepra të koleksionistëve privatë.
Radovani shprehej se Tek Lini sakralja dhe profania janë një. “Profania është produkt i sakrales, prandaj nuk ka asnjë kundërshti. Ndaj edhe sakralja tek ai nuk është e mërzitshme, thjesht rrëfyese, vetëm liturgjike, aty ka një përzierje të jetës reale me jetën e përtejme. Edhe në skenat biblike të trajtuara nga Lini shihet një person real, 2000 vjet më parë, shikon një malësor, një malësore, një mëkatar, një gjykatës, njerëz të jetës së përditshme. Është një përzierje e sakralitetit me profanen”.

ARTISTI
Lin Delija lindi në Shkodër. Ai u rrit dhe u edukua në shkollën e Fretënve Françeskanë, ku edhe mori hov së pari talenti i tij artistik. Studioi në fillim në Herceg Novi dhe pastaj në Zagreb në Akademinë e Arteve të Bukura. Më vonë, me ndihmën e Ernest Koliqit siguroi një bursë studimi në Akademinë e Arteve të Bukura në Romë. Mjeshtrit e tij të mëdhenj ishin Mario Mafai dhe Amerigo Bartoli – prej të cilëve ai mori njohuritë e teknikave bashkëkohore dhe përsosi më tej botëkuptimin e tij artistik, duke ndërthurur në mënyrë harmonike modernen me elementin etnik, shqiptar dhe ballkanik. Edhe pse studioi me mjeshtër të mëdhenj të ngjyrave, Lin Delija do të mbeste deri në fund ai që ishte, piktor origjinal me talent të rrallë, të cilin nuk pranoi ta shiste dhe ta bënte pjesë të tregut. Në vitin 1969, Lin Delija themelon Akademinë e Artit “Gjergj Fishta” dhe në vitin 1983 krijon Akademinë e Artit “Carlo Cesi” në vilën Mentuçia në Antrodoko. Piktori Lin Delija mbylli sytë më 9 prill 1994 në Romë në moshën 68- vjeçare. Sot, veprat e tij ekspozohen në Pinakotekën e Artit Modern në Vatikan, në Muzeun e Artit Bashkëkohor në Romë, në Muzeun “Lin Delija” në Antrodoko, në Muzeun Qytetës të Osimo-s, në Qendrën e Studimeve të Artit Modern në Brescia, në Galerinë e Artit Modern në Palermo, në Muzeun e Shën Anës në Quebec të Kanadasë, në Universitetin e Erlangenit në Gjermani, në Nju Jork etj. Në qytetin e Osimo-s ekziston një muze kushtuar mjeshtrit Delija, ndërsa miqtë e tij të vjetër të Antrodokos i kanë ngritur një muze në vitin 2002 në qytetin që i dha strehë bujare.