11 Shkurt 2023

Sipas një vlerësimi të ri të OKB-së, shtresa e ozonit është në rrugën e duhur për t’u rikuperuar brenda katër dekadave. Emetimet njerëzore të disa kimikateve shkaktojnë që çdo vit të hapet një vrimë në shtresën e ozonit mbi Antarktik. Kjo ndikon në aftësinë e ozonit për të mbrojtur jetën në Tokë nga rrezatimi i dëmshëm i diellit.

Në vitin 1987, vetëm shtatë vjet pasi shkencëtarët zbuluan se kimikatet e prodhuara nga njeriu po dëmtonin shtresën e ozonit, Protokolli i Montrealit u nënshkrua nga 197 palë për të provuar të frenonte sasinë e kimikateve të dëmshme në atmosferë.

Heqja graduale e kimikateve që shkatërrojnë ozonin e gjetur më parë në llakun e flokëve, frigoriferët, kondicionerët dhe produktet industriale të pastrimit tashmë po ndihmon në zbutjen e ndryshimeve klimatike dhe uljen e ekspozimit të njeriut ndaj rrezeve UV.

Nëse politikat aktuale mbeten në fuqi, shtresa e ozonit pritet të rikuperohet në vlerat e vitit 1980 përpara shfaqjes së vrimës së ozonit – brenda disa dekadave.

Një panel ekspertësh i mbështetur nga OKB-ja, i paraqitur dje në takimin vjetor të Shoqatës Amerikane të Meteorologjisë, tha se ozoni do të shërohet rreth vitit 2066 mbi Antarktik, deri në vitin 2045 mbi Arktik dhe deri në vitin 2040 për pjesën tjetër të botës.

Ndryshimet në madhësinë e vrimës së ozonit në Antarktik, veçanërisht midis 2019 dhe 2021, u nxitën kryesisht nga kushtet meteorologjike. Sidoqoftë, vrima e ozonit në Antarktik është përmirësuar ngadalë në sipërfaqe dhe thellësi që nga viti 2000.

Pothuajse 99 % e substancave të ndaluara që shkatërrojnë ozonin janë hequr me sukses, sipas Panelit të Vlerësimit Shkencor të mbështetur nga OKB-ja në raportin katërvjeçar të Protokollit të Montrealit mbi substancat që shkatërrojnë ozonin.

Hidrofluorokarburet (HFCs) – një grup tjetër kimikatesh industriale që u përdorën për të zëvendësuar klorofluorokarburet e ndaluara (CFC) – u vunë në shënjestër shtesë në 2016 Amendamentin Kigali të Protokollit të Montrealit. Ndërsa HFC-të nuk e hollojnë drejtpërdrejt ozonin, ato janë gazra të fuqishëm të ndryshimeve klimatike që ishin në rrugën e duhur për të rritur ngrohjen globale me 0.3 në 0.5°C deri në vitin 2100, sipas Panelit të Vlerësimit Shkencor.

Vlerësimi më i fundit për shtresën e ozonit është bërë bazuar në studime, kërkime dhe të dhëna të shumta të përpiluara nga një grup i madh ndërkombëtar ekspertësh. Kjo përfshinte shumë nga Organizata Botërore Meteorologjike (WMO), Programi i Kombeve të Bashkuara për Mjedisin (UNEP), Administrata Kombëtare Oqeanike dhe Atmosferike e SHBA (NOAA), Administrata Kombëtare e Aeronautikës dhe Hapësirës e SHBA (NASA) dhe Bashkimi Europian.

Raporti është gjithashtu i pari që shqyrton ndikimin e mundshëm të gjeo-inxhinierisë diellore në shtresën e ozonit. Kjo formë e propozuar e inxhinierisë klimatike do të spërkatte qëllimisht grimcat reflektuese në atmosferë për të devijuar rrezet e diellit dhe për të reduktuar ngrohjen globale në një proces të njohur si injektimi i aerosolit stratosferik (SAI).

Megjithatë, paneli paralajmëron se pasojat e padëshiruara të SAI “mund të ndikojnë gjithashtu në temperatura stratosferike, qarkullimin dhe prodhimin e ozonit dhe shkallët e shkatërrimit dhe transportin”.

Edel Strazimiri / SCAN