Pas një shekulli kërkimesh gjendet në Egjipt tempulli i Zeusit
Pas një shekulli kërkimesh gjendet në Egjipt tempulli i Zeusit
Pas një shekulli kërkimesh gjendet në Egjipt tempulli i Zeusit
30 Qershor 2022
Mbetjet e një tempulli kushtuar Zeusit po dalin në dritë në Sinain egjiptian. Zbulimi u bë në zonën arkeologjike të Tel al-Farma, qyteti antik i Pelusium. Zbulimi ka një rëndësi të madhe si shembull i sinkretizmit në antikitet, pra i shkrirjes së besimeve të ndryshme fetare. Në këtë rast, kulti i perëndisë greke të qiellit Zeus ishte bashkuar me atë të hyjnive rajonale që banonin në malin Kasios. Një zbulim i shumëkërkuar ky, ku gërmimet e para në atë zonë datojnë në vitin 1910. Ishte arkeologu francez Jean Clédat ai që zbuloi mbishkrime të vona greke në një arkiv që tregonte praninë e një tempulli, të cilin ai nuk ishte në gjendje ta gjente.
GJURMË TË GRANITIT. “Gërmimet e tempullit filluan në afërsi të dy kolonave të mëdha prej graniti, të cilat përfaqësonin derën e hyrjes, e cila ra në tokë për shkak të një tërmeti antik”, tha sekretari i përgjithshëm i Këshillit të Lartë të Antikiteteve Egjiptiane Mustafa Waziri.
“Tempulli ishte ndërtuar me tulla balte mbi një platformë të ngritur dhe tavani i tij mbështetej nga kolona graniti rozë. Një shkallë ngjitëse e mbuluar me mermer është përdorur ndoshta nga besimtarët për të arritur në platformën e tempullit”.
Arkeologët kanë gjetur blloqe të tjera të mëdha graniti rozë në afërsi të tempullit. Ato ndoshta ishin hequr nga tempulli për t’u ricikluar në ndërtimin e kishave. Duke shtrënguar traun, është arritur në tempullin aktual. Këtu u gjet edhe një mbishkrim që plotëson atë të mëparshëm, duke zbuluar se perandori Hadrian (76-138 pas Krishtit) urdhëroi shtesa të reja në tempullin e Zeus në Kasios. Më pas prokurori i Aleksandrisë Titus Flavio Tiziano, vijoi punimet.
BETEJA TOKËSORE DHE KOZMIKE. Qyteti i Pelusium, pranë të cilit qëndronte tempulli, daton në periudhën e vonë faraonike dhe kaloi nëpër epokat greko-romake dhe bizantine. Ishte një qytet-kështjellë i rëndësishëm për të mbrojtur kufijtë ekstremë lindorë të deltës së Nilit egjiptian. Në shekullin e 8-të para Krishtit, mbreti asirian Senakeribi, duke përparuar nga mbretëria e Judës, në një përpjekje për të pushtuar Egjiptin, nuk mundi ta pushtonte qytetin, i cili ra në duart e Persianëve në vitin 525 para Krishtit.
Mali Kasios, objekti i kultit “hibrid”, ndodhet përgjatë kufirit aktual midis Sirisë dhe Turqisë, në një zonë që tani është militarizuar. Pikërisht këtu, sipas mitologjisë greke, ekzistonte lufta për epërsi kozmike midis Zeusit dhe Tifonit, përbindëshit të stuhisë. Zeusi arriti të mposhtte Typhon me rrufenë e tij dhe më pas e varrosi nën malin Etna në Siçili, në një distancë që vetëm perënditë mund ta mbulonin shpejt në kohën mitike.
NJË SHTËPI PËR TË GJITHË PERËNDITË. Mali Kasios (lokalisht i quajtur Jebel al-Aqra) ishte gjithashtu një vend i lashtë adhurimi për banorët e Cananeas (një zonë që përfshinte Izraelin e sotëm, Palestinën, Libanin, Sirinë dhe Jordaninë). Për ta përfaqësonte shtëpinë e hyjnive të ndryshme. Për shembull, të perëndisë së stuhisë Ba’al Zephon. Njerëzit e qytetit të lashtë port të Ugarit e nderonin malin si selinë e pallatit të Ba’al dhe motrës së tij Anat. Mali Kasios përmendet gjithashtu në Bibël, si dhe mali Zafon.
Më pas erdhën grekët që kapën shenjtërinë e malit dhe transferuan kultin e Zeusit atje duke marrë parasysh traditën vendase, duke e riemërtuar pikërisht Zeus-Kasios. Shkurtimisht, të lashtët ishin shpesh fleksibël për sa i përket besimeve fetare, duke i njohur ato të të tjerëve si të vlefshme, deri në pikën e shkrirjes së tyre me të tyret.
Gazeta Dita