27 Dhjetor 2023

Gjuha e etruskëve, si vetë populli, ka mbetur disi misterioze dhe ende nuk është kuptuar plotësisht. Alfabeti ka përdorur një skenar perëndimor grek, por gjuha ka paraqitur vështirësi tek dijetarët sepse nuk ka lidhje me gjuhët bashkëkohore indoeuropiane dhe shembujt e mbijetuar të tij janë kryesisht të kufizuar në mbishkrime shumë të shkurtra, shumica e të cilave janë emra të duhur.

Në përgjithësi kuptohen shkronjat, shqiptimi, struktura e përgjithshme e fjalive dhe shumë emërtime të duhura, por kuptimi i shumë fjalëve të tjera të cilat nuk mund të nxirren nga konteksti, fjalët e huazimit në gjuhë të tjera, dhe paraqitja në tekste paralele, etj. mbeten pengu më i madh për të deshifruar plotësisht gjuhën. Ajo që është më e qartë nga numri i gjerë i mbishkrimeve të mbijetuara është se një letërsi e kufizuar ishte relativisht e zakonshme, duke përfshirë midis grave, dhe ishte e përhapur mbi tërë Etrurinë.

Etruskishtja ishte një gjuhë relativisht e izoluar që nuk lidhej me gjuhët indoeuropiane të Italisë, dhe me vetëm dy gjuhë të njohura të lidhura që konsiderohen të kenë rrjedhur nga i njëjti burim i përbashkët prindëror. Këto janë Raetic, të folura në rajonin alpin në veri të Veronës, dhe gjuha e folur në Lemnos para greqishtes, të dyja me shembuj teksti shumë të kufizuar, dhe këto të fundit ndoshta rrjedhin nga tregtarët etruskë. Duket se historiani i shekullit të 1-rë BCE Dionysius i Halicarnassus ishte plotësisht i justifikuar në pretendimin se etruskët ishin “një popull shumë i lashtë që nuk i ngjante asnjë tjetri as në gjuhë e as zakone”. Etruskisht flitej në të gjithë Etrurinë, pra në Italinë qendrore perëndimore nga Roma në jug deri në luginën e lumit Po në veri ku etruskët themeluan kolonitë.

Një pllakë aliazh bakri me një mbishkrim në alfabetin etrusk. Mbishkrimi lexon nga e djathta në të majtë dhe rrjeshtin e sipërme është emri i perëndisë Culsans, në rrjeshtin e dytë është ende e padeshifruar. Shekulli 3 – II para Krishtit. (Muzeu Britanik, Londër).

Nga: World History Encyclopedia