11 Mars 2025

Gërmimi i Interamna Lirenas ka përmbysur besimet e mëparshme mbi rënien e saj, duke zbuluar se kjo qytezë në Italinë qendrore lulëzoi për shekuj përtej rënies së supozuar të Perandorisë Romake. Një studim i fundit mbi urbanizmin romak në Itali tregon se infrastruktura mbresëlënëse e qytetit e ndihmoi atë t’i rezistonte rënies deri në shekullin e III pas Krishtit.

Fillimisht, arkeologët nuk vunë re struktura të rëndësishme, por teknikat e avancuara si radari dhe skanimi magnetik zbuluan një vendbanim të gjallë. “Nuk po themi që ky qytet ishte i veçantë, është shumë më emocionuese se kaq,” tha Alessandro Launaro nga Universiteti i Kembrixhit. Zbulimet sugjerojnë se shumë qytete të tjera romake mund të kenë qenë po aq rezistente, dhe arkeologët vetëm tani po zhvillojnë mjetet për t’i identifikuar ato.

Çelësi për të kuptuar jetëgjatësinë e Interamna Lirenas ishte analiza e qeramikës vendase, e cila tregoi vazhdimësi banimi dhe tregtie. Qyteza, me rreth 2000 banorë, nuk varej nga qeramika e importuar, më parë e interpretuar si shenjë e rënies. Në vend të kësaj, banorët prodhonin vetë mallrat e tyre.

Një zbulim thelbësor ishte një teatër i mbuluar me kapacitet prej 1500 vendesh. “Një strukturë kaq e sofistikuar nuk përputhet me një vend periferik në rënie,” tha Launaro. Prania e donatorëve të pasur që mbështesnin përmirësimet sugjeron gjithashtu se qyteti mbeti i begatë. Përveç kësaj, u zbuluan tri komplekse banjash, një tempull dhe një treg i lulëzuar.

Provat e një porti të madh lumor dhe një magazine 131 me 39 metra tregojnë rolin e Interamna Lirenas si një qendër tregtare. Vendndodhja e tij e favorshme midis një lumi dhe një rruge kryesore e bëri atë një pjesë të rëndësishme të një rrjeti rajonal dhe madje u vizitua nga Juli Cezari në vitin 46 para Krishtit.

Me gjithë rezistencën e tij, qyteza u braktis përfundimisht, jo për shkak të një shkatërrimi të menjëhershëm, por ndoshta nga frika e forcave pushtuese. Ky gërmim revolucionar ka rishkruar narrativën e rënies së Italisë Romake, duke ofruar njohuri të reja mbi mënyrën se si disa qytete u përshtatën dhe lulëzuan shumë më gjatë sesa besohej më parë.