TUMA TE VARRIMIT RITUAL NE SHQIPERINE QENDRORE PERIUDHA E BRONZIT
Nga germimet arkeologjike duket se varrimi i tumave ishte i zakonshëm si per Ilirët ashtu edhe per Hellenet dhe me saktesishte dallohet në Shqipërinë Qendrore; ndoshta të dy ishin lidhur me transmetimin poetik të veprave heroike dhe mitologjike . Tuma-varrimit në Miken edhe në Qefaloni ( Greqi) jane ndërprerë, perpara 1400 pes . Këtu vëmë re një pikë shumë interesante.
Kur Akili e nderon Patroklin apo Odiseja Akilin sic shpjegohet në Iliade, ato i nderojne me metodën e varrimit qe përdoret vetëm në Shqipëri dhe pak me larg ne veri Dardani . Së pari pergatitej nje turrë me dru dhe ne qender vendosej kufoma , ne buze kufomes vendoseshin kafshët qe sakrifikoheshin , si dele, lopë, kuaj dhe qentë – pastaj urna (ene) me dy vegje, një me vaj dhe tjetra me mjalt .
Flakërimi vazhdonte gjithë natën. Ne mengjes kockat mblidheshin dhe vendosëshin në një Philae (enë të artë). Enen e arte që përmbante hirin dhe kockat vendosej ne shtratin që ishte në dhomën morgut, dhe e mbulonin enen e arte me një vello të hollë. Me vone ata shënonin periferinë e rrethit të shtratit duke e mbuluar me dhe dhe me vone me gure, duke formuar Tumen dhe largoheshin
Nga: Nicholas G. L. Hammond.