29 Prill 2025

Një studim novator i udhëhequr nga studiues nga Universiteti i Algarve dhe Universiteti i Vjenës ka zbuluar njohuri të reja mbi zotërimin e piroteknologjisë gjatë Epokës së Akullit.

Studimi, i botuar në Geoarchaeology , fokusohet në tre vatra prehistorike të zbuluara në Ukrainë, duke ofruar dëshmi se njerëzit e Maksimumit të Fundit Glacial kishin një kuptim shumë të sofistikuar të ndezjes së zjarrit, edhe në kushtet më të vështira mjedisore. Këto gjetje hedhin dritë të re mbi mënyrën se si paraardhësit tanë të lashtë e përdornin zjarrin, jo vetëm për ngrohtësi, por për gatim, vegla pune dhe tubime shoqërore.

Studimi tregon se zjarri ishte thelbësor për shumë më tepër sesa thjesht për të siguruar ngrohje. Sipas Philip R. Nigst , një arkeolog në Universitetin e Vjenës dhe një nga autorët kryesorë të studimit:

“Zjarri nuk kishte të bënte vetëm me mbajtjen e ngrohtësisë; ai ishte gjithashtu thelbësor për gatimin, prodhimin e mjeteve dhe për mbledhjet shoqërore.” Ky këndvështrim sfidon të kuptuarit tradicional se zjarri ishte kryesisht për mbijetesë në të ftohtë dhe thekson funksionet sociale dhe teknologjike të zjarrit në Epokën e Akullit.

Njerëzit gjatë kësaj periudhe përdorën zjarrin për të gatuar ushqim, për të prodhuar mjete dhe për të krijuar burime drite. Zbulimi i vatrave të ruajtura mirë me dëshmi të djegies së drurit dhe kockave ofron një kuptim më të nuancuar të rolit të shumëanshëm që luan zjarri në jetën e tyre të përditshme.

Pavarësisht përdorimit të gjerë të zjarrit para dhe pas kësaj periudhe, dëshmitë e përdorimit të tij gjatë pikut të Epokës së Akullnajave kanë qenë minimale. William Murphree , autori kryesor i studimit dhe një gjeoarkeolog në Universitetin e Algarve , shpjegon:

“Ne e dimë se zjarri ishte i përhapur para dhe pas kësaj periudhe, por ka pak prova nga lartësia e Epokës së Akullnajave.” Kjo deklaratë nxjerr në pah enigmën historike që studiuesit janë përpjekur të zgjidhin – pse kishte një mungesë të tillë të provave të ruajtura për përdorimin e zjarrit gjatë një prej periudhave më të ftohta në historinë njerëzore.

Ky zbulim i ri, megjithatë, siguron lidhjen që mungon, duke konfirmuar se njerëzit me të vërtetë po përdornin zjarrin gjerësisht gjatë Epokës së Akullit, edhe nëse provat do të kishin qenë të vështira për t’u gjetur për shkak të ndryshimit të kushteve mjedisore dhe efekteve të ngrirjes dhe shkrirjes së dherave në mbetjet arkeologjike.

Një aspekt intrigues i zbulimit është prania e eshtrave të djegura të kafshëve të gjetura brenda vatrave. Këto kocka iu nënshtruan temperaturave mbi 650°C , duke ngritur pyetje se si dhe pse u përdorën në zjarre. Marjolein D. Bosch , një zooarkeologe në Universitetin e Vjenës , komenton mbi këtë gjetje:

“Disa nga eshtrat e kafshëve të gjetura në vend u dogjën në një zjarr me një temperaturë mbi 650 gradë Celsius. Aktualisht po hetojmë nëse ato janë përdorur si lëndë djegëse apo thjesht janë djegur aksidentalisht.” Ky hetim mund të zbulojë nëse kockat janë përdorur qëllimisht si lëndë djegëse për zjarrin ose nëse ato thjesht janë hedhur dhe djegur aksidentalisht gjatë procesit të aktiviteteve të tjera.

Analiza e këtyre kockave mund të ofrojë gjithashtu të dhëna rreth burimeve që njerëzit e hershëm përdorën për të mbajtur zjarret e tyre, të cilat do të ishin thelbësore për të kuptuar se si ata u përshtatën me mjedisin gjatë kushteve më të vështira të Epokës së Akullit.

Një nga gjetjet më domethënëse të studimit është prova e qartë se njerëzit e Epokës së Akullit nuk e përdorën thjesht zjarrin në mënyrë të rastësishme. Ata ishin në gjendje të kontrollonin zjarrin në mënyra të sofistikuara, duke e përdorur atë për qëllime specifike në varësi të sezonit ose llojit të aktivitetit. Philip R. Nigst shpjegon:

“Njerëzit e kontrollonin në mënyrë të përsosur zjarrin dhe dinin ta përdornin në mënyra të ndryshme, në varësi të qëllimit të zjarrit. Por rezultatet tona tregojnë gjithashtu se këta gjuetarë-mbledhës përdornin të njëjtin vend në periudha të ndryshme të vitit gjatë migrimeve të tyre vjetore.” Ky pasqyrë sugjeron që njerëzit e hershëm ishin shumë strategjikë në përdorimin e tyre të zjarrit, duke siguruar që ata të kishin një burim të besueshëm nxehtësie dhe karburant gjatë gjithë vitit.

Dëshmia e përdorimit sezonal të zjarrit në të njëjtin vend përforcon më tej idenë se njerëzit e hershëm ishin të njohur me mjedisin e tyre dhe i përshtatën strategjitë e tyre të ndezjes së zjarrit për të përmbushur nevoja të ndryshme gjatë gjithë vitit.