Komente (0)
Presidentin e qortojnë pa ndonjë arsye të fortë lidhur me debatin mes tij e Kryetares së Kuvendit. Kushdo mund ta marrë e ta fusë në lupë reagimin e tij, por nuk ka për të gjetur asgjë tjetër veç një shpërthimi, që në fakt nuk është fare shpërthim po t’mos e përfytyrojmë që del nga goja e Bamir Topit rëndom të shtruar, të urtë, të qetë e babaxhan. Ata që e kanë ndjekur në TV përgjigjen që Topi i dha Topallit mund të kenë pasur ndonjë dyshim tek fraza e fundit, tek e cila mund të jetë pikasur ndonjë aluzion kundër së folmes së shkodranëve, por kur e kanë dëgjuar për herë të dytë, apo kur e kanë lexuar, nuk duhet t’u ketë mbetur asnjë grimcë dyshimi. “Minimalisht do u thoja të gjithë këtyre që, së paku në komunikim me publikun, të jenë qytetarë dhe, e dyta, ta flasin gjuhën shqipe në mënyrë korrekte…”, tha Topi në momentin e vetëm delikat të përgjigjes së vet. Topalli sigurisht që flet shqip të gjitha herët që flet shkodranisht, por Topi e ka pasur fjalën për “shqipen korrekte”, d.m.th për standardin. Dhe të gjithë e dimë se Topalli nuk e parapëlqen këtë të fundit. “Flas me vetëdijë gjuhën që flas”, tha ajo në thelb në diatribën me Topin, dhe me këtë la të kuptohet se mund ta flasë “shqipen korrekte”, por nuk do.
Këtu hapet një diskutim që është hapur dhe më parë në mënyrë disi të ndrojtur, ndoshta prej merakut për “t’mos ngacmuar gjarpërin që fle”. Dhe gjarpëri që fle është argumenti i gjuhës shqipe, i qëndrimit ndaj standardit, i qëndrimit ndaj dialekteve. Me sa është vënë re, të shumtët janë me idenë se për ca probleme është më mirë të mos flasësh, dhe këtu kanë parasysh probleme të fesë, të identitetit nacional, të diferencave që vihen re në botën shqiptare, etj., etj. Gjuha, standardi, dialektet, janë një prej këtyre argumenteve. Është e drejtë të mos flasësh? Apo është e dobishme dhe çfarë është e dobishme duhet me qenë dhe e drejtë? Personalisht mendoj se nuk është as e drejtë (si mund t’i vësh fre e kufij fjalës së lirë?), as e dobishme (vjen një moment, që plaga që ia fshehim vetes, malcohet e mbledh qelb, deri sa shpërthen, duke provokuar një dëm shumë më të madh se sa ai që donim të shmangnim).
Por standardi është një argument i madh më vete, tek i cili nuk kam ndërmend të ndalem. Debati Topi-Topalli “na fton” në një debat tjetër, në atë mbi ligjërimin publik të personazheve institucionalë. Në dijeninë time, fakti që Jozefina Topalli ka folur në shkodranishte nga karrigia e Kryetares së Kuvendit, nuk është bërë objekt qortimesh në shtypin apo debatin e përditshëm, dhe nuk e kuptoj pse. Në botën online bëhet një diskutim i madh dhe me tone të forta sektare lidhur me këtë gjë (një pjesë shfaqen të bezdisur prej Topallit, e një pjesë i japin të drejtë Topallit), por ky debat online që bëhet në agorën më demokratike të botës së sotme nuk përcillet off-line. Duhet thënë pra se shumë njerëz nuk e pranojnë këtë qasje, pasi u ngjan tepër tribale dhe jo serioze për një komb. Një nga këta jam dhe unë.
Edmond Tupja i bëri bisht ngasjes për të folur për këtë dukuri, duke thënë se “më me qejf dëgjon fjalën katërdhetë se sa fjalën suport”. Edhe unë, si Tupja, më me qejf dëgjoj dikë që flet në shkodranisht, kosovarçe e korçarçe se sa dikë që e bën pis gjuhën shqipe vend e pa vend me terma të huaj. Por ky është një diskutim tjetër, ndërsa diskutimi që del nga debati Topi-Topalli ngrihet mbi pyetjen: A është e udhës që një dinjitar i lartë shtetëror, i cili përfaqëson shtetin unitar dhe kombin si të tërë, të refuzojë të flasë gjuhën zyrtare shqipe?
Sipas meje, jo. Nuk është e udhës. Me sa di, nuk ka ndonjë ligj që e ndalon ndokënd në krye të institucioneve të flasë shqipen që do, apo që e detyron të flasë në respekt të plotë standardit, dhe në këtë kuptim problemi dhe diskutimi i tij, nuk janë të natyrës ligjore. Janë të një natyre tjetër.
Ne të gjithë kemi një identitet tonin tribal, e secili është ndoshta po aq krenar sa Topalli për këtë identitet, e për rrjedhojë secili mund ta theksojë e demonstrojë si e sa të dojë këtë identitet. Asnjë e keqe nuk na vjen prej kësaj; përkundrazi. E keqja na vjen prej sublimimit të këtij identiteti në kurriz të një identiteti më të madh, atij nacional, të cilin kemi rënë dakord ta mbrojmë e ta zhvillojmë, pasi e shohim si një mënyrë për t’u bërë më të mbrothët e më të mbrojtur në botën ku jetojmë. Dhe përsëris e saktësoj, që e keqja nuk është theksimi e manifestimi i identitetit lokal; e keqja është sublimimi i tij në një kontekst nacional, dhe një nga mënyrat për ta sublimuar është dhe qëndrimi përçmues që mbahet ndaj gjuhës zyrtare, standardit pra, në majë të institucioneve nacionale.
Si i bëhet me ata që, edhe pse janë zgjedhur në krye të institucioneve nacionale, nuk e flasin dot standardin? Në këtë rast nuk ke se çfarë të bësh. Duket pak e pamundur, në fakt, që dikush që ka një marrëdhënie gati zero me standardin të ngjitet deri lart në maja institucionesh, pasi standardi, duam s’duam, përbën një stekë që duhet kaluar prej të gjithë atyre që duan të marrin grada në hierarkinë shtetërore e nacionale. Por nëse ndodh, nuk ke se çfarë të bësh; për më tepër, nuk është këtu çështja. Secili prej nesh ka mbeturina të të folmeve tribale, të cilat i demonstrojmë gjatë ditës në të gjitha rrethanat e mundshme. Gramoz Ruçi e Dash Shehi kanë, gjithashtu, paranteza dialektore në ligjërimin e tyre publik. Por te të dy këta, ashtu si tek gjithë të tjerët, vihet re një kokëçarje minimale për të respektuar një simbolikë shtetërore, dhe nacionale në daçi, siç është gjuha standarde zyrtare. Kur nuk ia dalin ta bëjnë këtë gjë, nuk kemi ndonjë hatá. Në fund të fundit, dhe Topalli nuk ka tronditur ndokënd me t’folmen e vet nga tribuna e Kuvendit (duke përjashtuar ndonjë të sëmurë nga trutë), por ajo të shock-on në momentin që deklaron se “e bëj qëllimisht e me vetëdijë të plotë këtë gjë”. Kjo don të thotë se ajo mbi të gjitha vë identitetin e vet tribal, e prandaj nuk e meriton atë post nacional që mban.
Po sikur Topalli t’mos e durojë dot gjuhën standarde? Po sikur ajo ta shohë si një gjë që s’i përket, si një vepër të komunistëve të jugut në dëm të antikomunistëve të veriut? Hm, kështu do të komplikohej disi puna. Por ajo këtë gjë nuk e ka thënë. E për sa kohë që s’e ka thënë, duhet ta respektojë ashtu siç respekton simbole të tjera shtetërore e nacionale, siç është dhe posti që mban, të cilit ajo ia ka parë hairin.
