Komente (1)
Dje pasdite, në orën 18.32, publikova në respublica.al një shënim me titullin “Tragjedia e Himarës dhe … transmetimet televizive live”, dhe aty krahas informacionit mbi ngjarjen tragjike, ku mbetën të vdekura 12 vajza, studente të universitetit “Aleksandër Xhuvani” të Elbasanit, fokusohesha pakëz dhe në transmetimet live që televizionet i bënin ngjarjes, duke filmuar e komentuar atë që dukej nga tragjedia. Ishin orët e para pas tragjedisë, dhe po i ndiqja sy e veshë ato transmetime. Ishin një numër televizionesh që e bënin këtë gjë në të njëjtën kohë. E të gjitha dalloheshin për një gjë, që i nxirrte nga binarët e profesionit: tek informacioni që jepej binin në sy lajme të vazhdueshme me politikanë, që thoshin të tyren mbi atë që kishte ndodhur.
Pak më pas, në orën 18.47, Tema online publikoi një shënim të vetin me titull “Respektoni viktimat”, ku u bëhej një apel kolegëve të televizioneve për “të ulur pak zërin, teksa raportojnë nga terreni, të jenë më solemnë e më të përmbajtur, e të fokusohen te spitalet”. Po aty citohej një drejtor zjarrfikësesh që kish folur para kamerave televizive për “sasi viktimash” (nuk jemi vetëm ne gazetarët që s’dimë të sillemi në rrethana të tilla; zyrtarët e shtetit janë më keq). Ky i Temës ishte i njëjti shqetësim, por i parë nga një optikë tjetër dhe i shprehur në një mënyrë tjetër.
Ne gazetarët shqiptarë, ndonëse kemi tanimë një përvojë mbi njëzetvjeçare në rrethanat e shtypit e fjalës së lirë, nuk kemi mësuar ende të sillemi në një tragjedi, e nuk kemi mësuar ende ta përcjellim deri te publiku një ngjarje të rëndë. Televizionet që transmetojnë live të gjitha ngjarjet e zhvillimet e këtij vendi nuk dinë të bëjnë dallimin midis një kongresi partie e një ploje, midis një seance parlamentare e një krimi, midis një tubimi elektoral e një tragjedie. Ata i raportojnë këto ngjarje po njësoj, me zë të lartë, e me entuziazmin e raportimit të një scoop-i. Ky lloj raportimi të bezdis, të fyen, të poshtëron, të depreson.
Kjo është e para. Gjëja e dytë fyese ka të bëjë me pjesën që i jepet politikës edhe në një ngjarje si ajo e djeshmja. Ti hap televizorin e sinkronizohesh në një kanal për t’u informuar, dhe gjëja e parë që bën, zë e lexon titrat: sheh se janë të llojit “ministri Bujar Nishani niset për në Himarë”, “tok me Nishanin është dhe Burgaj”, “njoftim nga Kryeministria: Berisha është informuar në Chicago mbi tragjedinë”, “Kryeministri jep porosi në telefon, që të bëhet e pamundura për t’iu ndodhur pranë njerëzve në nevojë”, “Edi Rama: tragjedi e tmerrshme, është ora për solidaritet njerëzor”, “PDIU: Humbja e studentëve, tragjedi mbarëkombëtare”, “Meta: Ndajmë dhembjen me të afërmit”, “Topi: shteti është në këmbë”, “Topi prapë: ngushëllime të sinqerta familjarëve”, “kryebashkiaku Goro: familjarët do kenë ndihmën e nevojshme”, “Topalli është nisur drejt Himarës; me të është dhe Vasili” etj., etj., etj.
Nuk kanë të sosur lajme të tilla, që praktikisht nuk janë lajme, pasi nuk thonë asgjë. Dhe nuk ishin vetëm në formë titrash. Herë pas here, folësit/et ndërprisnin informacionin nga terreni, dhe jepnin informacionin mbi reagimet e politikanëve e të dinjitarëve shtetërorë. Janë të gjitha reagime retorike, fjalë boshe, dhe ndoshta nuk kanë faj për këtë (çfarë reagimesh të tjera mund të bëhen një a dy orë pas një tragjedie?), por është e tepërt dhe e panevojshme që këto qëndrime të transmetohen dhjetëra herë në harkun e pak orëve, a thua se ato që thuhen nuk janë dokrra, por revelation-e. Një njoftim i Kryeministrisë (vini re: një njoftim i zyrës së Kryeministrit, e jo një deklaratë e Kryeministrit me pamje e me zë) ish shpërbërë dje pasdite në pesë a gjashtë titra. Kjo nuk ka kuptim. Nuk ka kuptim në të gjitha kuptimet. Së pari, një informacion i tillë të shastis, ta heq vëmendjen nga ajo që ka ndodhur e që praktikisht ka rëndësi, e të sjell në fokus një gjë që s’ka pse të jetë fare pjesë e raportimit; së dyti të bezdis sa s’ka ku të shkojë; edhe sikur ta kesh shumë xhan Berishën, Ramën, Metën, Topin, është bezdisëse të dëgjosh e të lexosh herë pas here gjatë ditës, apo gjatë pak orëve, se “ata janë shumë të shqetësuar, se ata bëjnë thirrje për solidaritet, se ata apelojnë që t’u gjendemi pranë të dëmtuarve, se ata kanë urdhëruar marrjen e masave, se ata janë nisur për në vendin e ngjarjes etj., etj”. Së treti, në këtë rast kemi të bëjmë me një politizim të skajshëm të informacionit. Është një sindromë e njohur e shtypit shqiptar, që fokalizohet te politika e te politikanët edhe kur është dita e Shën Valentinit, edhe kur është dita e Verës, edhe kur janë festat fetare (e keni vënë re se si raportohen vizitat që bëjnë zyrtarët e lartë të shtetit e personalitetet politike në kisha e xhami? Vihen në qendër të gjithçkaje, duke eklipsuar simbolikën e ditëve të tilla), edhe kur ndodh një tragjedi, siç ishte kjo e djeshmja. Së katërti, nuk duhet të na dalë nga mendja se me këtë qasje ne nuk bëjmë gjë tjetër, veçse vihemi në funksion të protagonizmit të politikanëve tanë, që nuk dinë t’ua lënë kurrë reflektorët të tjerëve, atyre që u takojnë; bën vaki që një pjesë syresh, kur është puna tek protagonizmi, nuk dinë të ndalen as përpara një tragjedie; madje, tragjeditë janë alamet rrethane për pak protagonizëm, pasi audienca është më e plotë se në raste të tjera.
Një internaut më pyeste dje, se si do ta jepja unë këtë lajm, nëse gjërat do të vareshin nga unë. Është shumë e thjeshtë. Do të jepja lajmin, do përpiqesha të ndriçoja tërësisht atë që kish ndodhur, ku, si, pse, do të mbaja në qendër të vëmendjes viktimat, të dhëna rreth tyre, të dhëna rreth aksidentit, të dhëna mbi të plagosurit, të dhëna rreth ndihmës së parë, të dhëna lidhur me mobilizimin e strukturave të policisë e të spitaleve, do të intervistoja dëshmitarët okularë, e gjëra të kësaj natyre. Përveç kësaj, do t’i ndaloja reporterët të përndizeshin e të ngjireshin, a thua se po raportonin nga një koncert i Lady Gagasë. E në fund, nëse s’do kish gjëra për të thënë, do ndaloja transmetimet live. Përndryshe, kur transmeton live pa qenë nevoja do vijë se s’bën një moment, kur ti s’ke ç’të bësh tjetër, veçse të krehësh e rikrehësh frazat e ‘të mëdhenjve tanë’, madje dhe mund të shpikësh ‘të mëdhenj’.
E në këtë mes, do lësh pas dore tragjedinë. Dhe viktimat.
Pak më pas, në orën 18.47, Tema online publikoi një shënim të vetin me titull “Respektoni viktimat”, ku u bëhej një apel kolegëve të televizioneve për “të ulur pak zërin, teksa raportojnë nga terreni, të jenë më solemnë e më të përmbajtur, e të fokusohen te spitalet”. Po aty citohej një drejtor zjarrfikësesh që kish folur para kamerave televizive për “sasi viktimash” (nuk jemi vetëm ne gazetarët që s’dimë të sillemi në rrethana të tilla; zyrtarët e shtetit janë më keq). Ky i Temës ishte i njëjti shqetësim, por i parë nga një optikë tjetër dhe i shprehur në një mënyrë tjetër.
Ne gazetarët shqiptarë, ndonëse kemi tanimë një përvojë mbi njëzetvjeçare në rrethanat e shtypit e fjalës së lirë, nuk kemi mësuar ende të sillemi në një tragjedi, e nuk kemi mësuar ende ta përcjellim deri te publiku një ngjarje të rëndë. Televizionet që transmetojnë live të gjitha ngjarjet e zhvillimet e këtij vendi nuk dinë të bëjnë dallimin midis një kongresi partie e një ploje, midis një seance parlamentare e një krimi, midis një tubimi elektoral e një tragjedie. Ata i raportojnë këto ngjarje po njësoj, me zë të lartë, e me entuziazmin e raportimit të një scoop-i. Ky lloj raportimi të bezdis, të fyen, të poshtëron, të depreson.
Kjo është e para. Gjëja e dytë fyese ka të bëjë me pjesën që i jepet politikës edhe në një ngjarje si ajo e djeshmja. Ti hap televizorin e sinkronizohesh në një kanal për t’u informuar, dhe gjëja e parë që bën, zë e lexon titrat: sheh se janë të llojit “ministri Bujar Nishani niset për në Himarë”, “tok me Nishanin është dhe Burgaj”, “njoftim nga Kryeministria: Berisha është informuar në Chicago mbi tragjedinë”, “Kryeministri jep porosi në telefon, që të bëhet e pamundura për t’iu ndodhur pranë njerëzve në nevojë”, “Edi Rama: tragjedi e tmerrshme, është ora për solidaritet njerëzor”, “PDIU: Humbja e studentëve, tragjedi mbarëkombëtare”, “Meta: Ndajmë dhembjen me të afërmit”, “Topi: shteti është në këmbë”, “Topi prapë: ngushëllime të sinqerta familjarëve”, “kryebashkiaku Goro: familjarët do kenë ndihmën e nevojshme”, “Topalli është nisur drejt Himarës; me të është dhe Vasili” etj., etj., etj.
Nuk kanë të sosur lajme të tilla, që praktikisht nuk janë lajme, pasi nuk thonë asgjë. Dhe nuk ishin vetëm në formë titrash. Herë pas here, folësit/et ndërprisnin informacionin nga terreni, dhe jepnin informacionin mbi reagimet e politikanëve e të dinjitarëve shtetërorë. Janë të gjitha reagime retorike, fjalë boshe, dhe ndoshta nuk kanë faj për këtë (çfarë reagimesh të tjera mund të bëhen një a dy orë pas një tragjedie?), por është e tepërt dhe e panevojshme që këto qëndrime të transmetohen dhjetëra herë në harkun e pak orëve, a thua se ato që thuhen nuk janë dokrra, por revelation-e. Një njoftim i Kryeministrisë (vini re: një njoftim i zyrës së Kryeministrit, e jo një deklaratë e Kryeministrit me pamje e me zë) ish shpërbërë dje pasdite në pesë a gjashtë titra. Kjo nuk ka kuptim. Nuk ka kuptim në të gjitha kuptimet. Së pari, një informacion i tillë të shastis, ta heq vëmendjen nga ajo që ka ndodhur e që praktikisht ka rëndësi, e të sjell në fokus një gjë që s’ka pse të jetë fare pjesë e raportimit; së dyti të bezdis sa s’ka ku të shkojë; edhe sikur ta kesh shumë xhan Berishën, Ramën, Metën, Topin, është bezdisëse të dëgjosh e të lexosh herë pas here gjatë ditës, apo gjatë pak orëve, se “ata janë shumë të shqetësuar, se ata bëjnë thirrje për solidaritet, se ata apelojnë që t’u gjendemi pranë të dëmtuarve, se ata kanë urdhëruar marrjen e masave, se ata janë nisur për në vendin e ngjarjes etj., etj”. Së treti, në këtë rast kemi të bëjmë me një politizim të skajshëm të informacionit. Është një sindromë e njohur e shtypit shqiptar, që fokalizohet te politika e te politikanët edhe kur është dita e Shën Valentinit, edhe kur është dita e Verës, edhe kur janë festat fetare (e keni vënë re se si raportohen vizitat që bëjnë zyrtarët e lartë të shtetit e personalitetet politike në kisha e xhami? Vihen në qendër të gjithçkaje, duke eklipsuar simbolikën e ditëve të tilla), edhe kur ndodh një tragjedi, siç ishte kjo e djeshmja. Së katërti, nuk duhet të na dalë nga mendja se me këtë qasje ne nuk bëjmë gjë tjetër, veçse vihemi në funksion të protagonizmit të politikanëve tanë, që nuk dinë t’ua lënë kurrë reflektorët të tjerëve, atyre që u takojnë; bën vaki që një pjesë syresh, kur është puna tek protagonizmi, nuk dinë të ndalen as përpara një tragjedie; madje, tragjeditë janë alamet rrethane për pak protagonizëm, pasi audienca është më e plotë se në raste të tjera.
Një internaut më pyeste dje, se si do ta jepja unë këtë lajm, nëse gjërat do të vareshin nga unë. Është shumë e thjeshtë. Do të jepja lajmin, do përpiqesha të ndriçoja tërësisht atë që kish ndodhur, ku, si, pse, do të mbaja në qendër të vëmendjes viktimat, të dhëna rreth tyre, të dhëna rreth aksidentit, të dhëna mbi të plagosurit, të dhëna rreth ndihmës së parë, të dhëna lidhur me mobilizimin e strukturave të policisë e të spitaleve, do të intervistoja dëshmitarët okularë, e gjëra të kësaj natyre. Përveç kësaj, do t’i ndaloja reporterët të përndizeshin e të ngjireshin, a thua se po raportonin nga një koncert i Lady Gagasë. E në fund, nëse s’do kish gjëra për të thënë, do ndaloja transmetimet live. Përndryshe, kur transmeton live pa qenë nevoja do vijë se s’bën një moment, kur ti s’ke ç’të bësh tjetër, veçse të krehësh e rikrehësh frazat e ‘të mëdhenjve tanë’, madje dhe mund të shpikësh ‘të mëdhenj’.
E në këtë mes, do lësh pas dore tragjedinë. Dhe viktimat.
