Nusja në kalë

Në kohën e Rilindjes sonë kombëtare, në veprat e tyre, disa poetë shqiptarë e kanë krahasuar Shqipërinë me zonjat; kështu, Pashko Vasa, në poemën e tij drejtuar Shqipërisë, shkruante “Ti ke pas’ kenë nji zonj’ e randë/ Burrat e dheut të thirrshin nanë”, kurse nga Naim Frashëri mbajmë mend këto vargje bash për Shqipërinë: “Lum kush të rrojë, ta shohë zonjë”.

Në periudhën e komunizmit, ky krahasim nuk u përsërit shpesh, meqenëse fjalët “zonjë”, “zonjushe” e “zotëri” u hoqën nga qarkullimi si shprehje të një shoqërie të padëshirueshme politikisht për t’u zëvendësuar me fjalët “shoqe” e “shok”, çka e pasqyruan asokohe, qoftë edhe pjesërisht, fjalorët e gjuhës shqipe, në njërin prej të cilëve mund të lexojmë: “Zonjë… Përdoret për t’iu drejtuar në mënyrë zyrtare a me nderim grave që janë shtetase të një vendi josocialist e që nuk janë komuniste”.

Po në të njëjtën periudhë, një poet i njohur e krahasonte Shqipërinë me një nuse, dhe kjo fjalë më sjell vetvetiu ndër mend traditat, doket e zakonet tona të kahershme, kur nuk kishte makina, anije apo avionë, dhe nusja, bashkë me krushqit, udhëtonte me kalë për të shkuar e për t’u vendosur njëherë e mirë te shtëpia e dhëndrit (“Nuse ku kallet këmbët/ Atje të rënshin dhëmbët!”, thoshte në atë kohë një këngë popullore). Në mënyrë të figurshme, sot Shqipëria jonë po gatitet, me shumë vështirësi, ç’është e vërteta, të niset nuse për te dhëndri me emrin Bashkim e me mbiemrin Europian.

Por s’qenka e lehtë, sepse dhëndri paska shumë kërkesa, të cilat, njerëzit e nuses, kryefamiljari e familjarët e tjerë, ende nuk po i plotësojnë: nusja duhet të jetë e pastër, ta ketë rregulluar mirë shtëpinë e saj dhe, sidomos vetveten, të ketë vendosur marrëdhënie paraprakisht të mira me familjen e dhëndrit në veçanti dhe me krushqinë në përgjithësi. Mirëpo, e tëra kjo u dashka bërë me etapa: së pari, marrëveshja midis dy krushqive, pastaj fejesa me shkëmbimin e nishaneve, pastaj martesa, që zë fill me nisjen e nuses hipur në kalë, sipas traditës shqiptare, për te shtëpia ku do të jetojë përgjithmonë, kështu shpresojnë sot njerëzit e saj, pra, edhe ti, lexuesi im i nderuar, edhe unë, edhe, rrjedhimisht të gjithë shqiptarët.

Por nisja me kalë – për arsye më shumë subjektive sesa objektive, nuk qenka e lehtë: dikush nga familja e nuses, që kërkon me çdo kusht të zërë vendin e kryefamiljarit, nuk dëshiron që ajo të niset me kalë për te dhëndri; vetë kryefamiljari i sotëm, ka edhe ai problemet e veta për të qeverisur familjen në përgjithësi; për pasojë, situata e krijuar po komprometon nisjen e nuses me kalë, sepse, familja e dhëndrit paska caktuar disa etapa dhe afate; kështu, për shembull, një nga afatet është (si në traditën, doket, zakonet dhe folklorin e moçëm shqiptar) që nusja të mbërrijë te shtëpia e dhëndrit sa pa rënë nata, pra, nuk duhet që ajo të gdhihet në kalë, sepse rrugëtimi natën paraqet rrezikshmëri të madhe.

Gjithsesi, nusja Shqipëri ia ka hipur kalit për në Bashkimin Europian; ajo mund t’ia kishte hipur avionit ose trenit, ose të paktën veturës, por ja që kështu kanë ardhur punët historikisht e aktualisht, dhe për këtë, përgjegjësinë e kemi dhe e mbajmë kryesisht, sidomos e në veçanti ne, shqiptarët, pozitë e opozitë shkartisur, lidhur me problemet e telashet që i krijojmë së pari vetes edhe pa qenë nevoja, së dyti të tjerëve, përfshirë dhëndrin, pra, Bashkimin Europian. Le të shpresojmë dhe të veprojmë në mënyrë të tillë që nusja Shqipëri të mos gdhihet në kalë ose, e thënë më drejtpërdrejt, edhe në ndodhtë kështu, që foljes “gdhihet” të mos i bjerë e t’i humbë shkronja e parë