Komente (0)
Dy njerëz në ditë humbasin jetën nga aksidentet automobilistike! Nëse kjo statistikë e policisë e publikuar në media është e vërtetë, atëherë mund të thuhet se në Shqipëri rreth 700 njerëz në vit vriten nëpër rrugë nga përplasjet apo rrokullisjet e makinave. Është pa fjalë një bilanc alarmant lufte. Ndoshta shumë më pak civilë vriten në vende ku vlojnë betejat si Afganistani apo Iraku. Por numri tepër i lartë i vdekjeve në aksidente automobilistike është provë e një tjetër të vërtete të hidhur që fshihet në rrënjë të këtyre vdekjeve. Është prova e mungesës së zbatimit të ligjit. Në radhë të parë nga organet e policisë rrugore. Në këtë kuptim aksidentet e shumta që përgjakin rrugët dhe jetët e njerëzve nuk janë aksidente, por një kosto që shfaqet si domosdoshmëria e tmerrshme që na godet si ndëshkim për dhunimin që i bëjmë ligjit. Aksidentet rrugore bëhen kështu tërthorazi indeks i përgjakshëm i korruptimit të shërbimeve policore. Pas një aksidenti të sapondodhur në qendër të Tiranës, në bulevardin më të gjerë dhe më komod të vendit ku humbën jetën tre vetë, drejtues të lartë të policisë rrugore deklaruan: Policia do të reagojë jashtëzakonisht rreptë! Janë deklarata hipokrite që sikur tentojnë të fshehin me “alarme” e betime populiste, atë që prej shumë vitesh mbetet shkaku kryesor i aksidenteve, mungesën e zbatimit të ligjit. Sepse për të parandaluar vdekjet në trafik nuk lipset ndonjë reagim me “rreptësi të jashtëzakonshme”, por vetëm rreptësia e zakonshme, e përditshme dhe pakorruptueshme e ligjit.
***
Nëse ndonjë polic do të kishte ndaluar ndonjërin nga automjetet që vërtitej pandalshëm me shpejtësi të ndaluar rrugëve të Tiranës, aksidenti në qendër të saj nuk do të kishte ndodhur. Nëse ndonjë polic rrugor do kishte ndaluar personat që ngisnin automjetin ende nën avujt e alkoolit të festës dhe do t’ju kishte marrë patentën, ata sot do ishin ende gjallë. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për qindra e qindra aksidente që kanë ndodhur çdo vit. Zbatimi i ligjit dhe i rregullave të qarkullimit do kishte shpëtuar qindra jetë. Qindra familje nuk do të ishin sot në zi. Vetëm kaq duhet të na bëjë të kuptojmë forcën shpëtuese të respektimit të ligjit. Dhe jo vetëm për këtë rrafsh që po flasim, jo vetëm për trafikun. Por mos vallë ata që shkelin rregullat, vetë personat që aksidentohen janë pa faj? A nuk janë vetë ata që, në kundërshtim me rregulla të njohur tashmë botërisht, ngasin makinën pasi kanë pirë alkool ose jo, tej shpejtësive të lejuara? S’ka dyshim që kanë përgjegjësi dhe mjerisht, jo pak herë të paguar me jetën. Por tendenca për të shkelur rregullat do të ishte shumë më e vogël, nëse tendenca për të zbatuar ligjin nga ana e policisë, do të ishte më e lartë. Të kalosh përgjegjësinë te qytetarët, dhe aq më tepër te viktimat e aksidenteve, do të ishte cinizëm i bazuar edhe në të pavërtetën e ekzistencës së qytetarëve të përsosur, të ekzistencës në shumicë të njerëzve që i zbatojnë ligjet dhe rregullat (edhe ato të qarkullimit rrugor) në mënyrë të vetvetishme. Por realitetet nuk janë të tilla. Ndryshe, në një shoqëri nuk do të kishte nevojë as për ligj dhe ndoshta, as edhe për shtet e polici. Kohët tregojnë se shumica e njerëzve janë më të prirur të zbatojnë një ligj nëse edhe mundësia e ndëshkimit, në rast të moszbatimit të ligjit, është më e madhe. Kur shanset e mosndëshkimit të thyerjes së një rregulli të trafikut rriten, po ashtu rritet edhe shpeshtësia e shkeljes së këtij rregulli dhe bashkë me të, edhe aksidentet si ndëshkim i tërthortë i moszbatimit të rregullit. Kjo mund të thuhet për çdo ligj apo rregull dhe jo vetëm për ato që rregullojnë trafiqet e makinave.
***
Kjo është dialektika e brendshme e marrëdhënies së qytetarëve dhe policisë me ligjin, dialektikë që, në një kuptim, nuk mund të mos e nxjerrë policinë bashkëfajtore për aksidentet e shtuara që po ndodhin nëpër rrugët e Shqipërisë. Dhe nuk duhet shumë ekspertizë, por mjafton të hedhësh vështrimin në trafikun e kryeqytetit, për të kuptuar se ai që quhet “qarkullim” është një kaos i vërtetë. Semaforët nuk funksionojnë kurrë gjithandej. Ajo që dominon, si dukuri, nuk është zbatimi, por dhunimi i rregullave. Tashmë është bërë e zakonshme të shohësh qytetarë që ngasin motoçikleta mbi trotuare, një “zakon” që nuk ekzistonte vite më parë, pra edhe atëherë kur mendohej se “shteti” ishte më në anarki. Diku më poshtë sheh një automjet luksoz që turret me shpejtësi “të ndaluar”, por edhe policin që ndodhet aty pranë dhe që nuk e ndalon. E përse të ngatërrohet dhe të hyjë në telash me dikë që mund të ketë miqësi me eprorë të tij duke vënë rrezik edhe vendin e punës, të vetmin burim financiar me të cilin ushqen kalamajtë? Këto dhe të tjera arsyetime e llogari si këto, enden në kokat e jo pak policëve rrugorë duke i bërë të mbyllin sytë para dhunimit të ligjit. Por ka edhe motive e rrethana të tjera që e bjerrin forcën e ligjit për parandalimin e aksidenteve. Jo pak policë, sikundër është treguar me fakte edhe në media, nuk e ndëshkojnë thyerjen e rregullave të qarkullimit, por e “mjelin” atë. Në vend që të penalizojnë shkelësit sipas ligjit, ata preferojnë të vjelin prej tyre ryshfete ku e ku më të vogla se gjoba e sanksionuar me ligj. Por duket se ligjet e trafikut janë më të ngjashme me ligjet natyrore në ndëshkimin që u bëjnë shkelësve të tyre. Ligji i rëndesës nuk fal nëse hidhesh nga një lartësi e madhe dhe po ashtu duket edhe “ligji i shpejtësisë” në trafik. Prandaj ndoshta jo pak nga ata shkelës të ligjit që i shpëtojnë gjobës së “ligjit shpejtësisë” me anë të një ryshfeti, nuk i shpëtojnë më pas vdekjes nga aksidentet që vjen si ndëshkim “natyror” nga shkelja e “ligjit të shpejtësisë”. Prandaj themi se korrupsioni i vogël i policisë që zbut ndëshkime që janë miratuar për të nxitur zbatimin e rregullave të trafikut, është një nga shkaqet kryesore të aksidenteve të djeshme, të sotme dhe të nesërme. Një qytetar që e di se nuk do t’i hiqet patenta, sepse e nget makinën i dehur apo mbi shpejtësinë e lejuar, që e di se thjesht mund “ta kalojë lumin” duke i paguar policit të radhës një 1 mijë apo 2 mijë lekë, është më i predispozuar t’i shkelë rregullat e qarkullimit dhe pra, më i ekspozuar ndaj mundësisë së një aksidenti me kosto jetën. Kështu, korrupsioni dhe ryshfeti duke zbutur forcën goditëse dhe penalizuese të shkeljes së ligjit, bëhen burim i pasojave edhe më të rënda të shkeljes së ligjit që janë aksidentet. Numri i lartë i aksidenteve denoncon kështu mungesën e frymës së ligjit në Shqipëri, denoncon ekzistencën e një prirjeje më të fuqishme për ta dhunuar sesa për të respektuar ligjin, prirje që fuqizohet edhe më shumë nga korrupsioni dhe varfëria. Gjë që na provon edhe një herë se ligjet dhe rregullat e mira janë bërë për të mbrojtur jetën e njerëzve dhe se çdo mekanizëm korruptiv që çon në dhunimin e tyre, është një mekanizëm kundër jetës.
***
Nëse ndonjë polic do të kishte ndaluar ndonjërin nga automjetet që vërtitej pandalshëm me shpejtësi të ndaluar rrugëve të Tiranës, aksidenti në qendër të saj nuk do të kishte ndodhur. Nëse ndonjë polic rrugor do kishte ndaluar personat që ngisnin automjetin ende nën avujt e alkoolit të festës dhe do t’ju kishte marrë patentën, ata sot do ishin ende gjallë. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për qindra e qindra aksidente që kanë ndodhur çdo vit. Zbatimi i ligjit dhe i rregullave të qarkullimit do kishte shpëtuar qindra jetë. Qindra familje nuk do të ishin sot në zi. Vetëm kaq duhet të na bëjë të kuptojmë forcën shpëtuese të respektimit të ligjit. Dhe jo vetëm për këtë rrafsh që po flasim, jo vetëm për trafikun. Por mos vallë ata që shkelin rregullat, vetë personat që aksidentohen janë pa faj? A nuk janë vetë ata që, në kundërshtim me rregulla të njohur tashmë botërisht, ngasin makinën pasi kanë pirë alkool ose jo, tej shpejtësive të lejuara? S’ka dyshim që kanë përgjegjësi dhe mjerisht, jo pak herë të paguar me jetën. Por tendenca për të shkelur rregullat do të ishte shumë më e vogël, nëse tendenca për të zbatuar ligjin nga ana e policisë, do të ishte më e lartë. Të kalosh përgjegjësinë te qytetarët, dhe aq më tepër te viktimat e aksidenteve, do të ishte cinizëm i bazuar edhe në të pavërtetën e ekzistencës së qytetarëve të përsosur, të ekzistencës në shumicë të njerëzve që i zbatojnë ligjet dhe rregullat (edhe ato të qarkullimit rrugor) në mënyrë të vetvetishme. Por realitetet nuk janë të tilla. Ndryshe, në një shoqëri nuk do të kishte nevojë as për ligj dhe ndoshta, as edhe për shtet e polici. Kohët tregojnë se shumica e njerëzve janë më të prirur të zbatojnë një ligj nëse edhe mundësia e ndëshkimit, në rast të moszbatimit të ligjit, është më e madhe. Kur shanset e mosndëshkimit të thyerjes së një rregulli të trafikut rriten, po ashtu rritet edhe shpeshtësia e shkeljes së këtij rregulli dhe bashkë me të, edhe aksidentet si ndëshkim i tërthortë i moszbatimit të rregullit. Kjo mund të thuhet për çdo ligj apo rregull dhe jo vetëm për ato që rregullojnë trafiqet e makinave.
***
Kjo është dialektika e brendshme e marrëdhënies së qytetarëve dhe policisë me ligjin, dialektikë që, në një kuptim, nuk mund të mos e nxjerrë policinë bashkëfajtore për aksidentet e shtuara që po ndodhin nëpër rrugët e Shqipërisë. Dhe nuk duhet shumë ekspertizë, por mjafton të hedhësh vështrimin në trafikun e kryeqytetit, për të kuptuar se ai që quhet “qarkullim” është një kaos i vërtetë. Semaforët nuk funksionojnë kurrë gjithandej. Ajo që dominon, si dukuri, nuk është zbatimi, por dhunimi i rregullave. Tashmë është bërë e zakonshme të shohësh qytetarë që ngasin motoçikleta mbi trotuare, një “zakon” që nuk ekzistonte vite më parë, pra edhe atëherë kur mendohej se “shteti” ishte më në anarki. Diku më poshtë sheh një automjet luksoz që turret me shpejtësi “të ndaluar”, por edhe policin që ndodhet aty pranë dhe që nuk e ndalon. E përse të ngatërrohet dhe të hyjë në telash me dikë që mund të ketë miqësi me eprorë të tij duke vënë rrezik edhe vendin e punës, të vetmin burim financiar me të cilin ushqen kalamajtë? Këto dhe të tjera arsyetime e llogari si këto, enden në kokat e jo pak policëve rrugorë duke i bërë të mbyllin sytë para dhunimit të ligjit. Por ka edhe motive e rrethana të tjera që e bjerrin forcën e ligjit për parandalimin e aksidenteve. Jo pak policë, sikundër është treguar me fakte edhe në media, nuk e ndëshkojnë thyerjen e rregullave të qarkullimit, por e “mjelin” atë. Në vend që të penalizojnë shkelësit sipas ligjit, ata preferojnë të vjelin prej tyre ryshfete ku e ku më të vogla se gjoba e sanksionuar me ligj. Por duket se ligjet e trafikut janë më të ngjashme me ligjet natyrore në ndëshkimin që u bëjnë shkelësve të tyre. Ligji i rëndesës nuk fal nëse hidhesh nga një lartësi e madhe dhe po ashtu duket edhe “ligji i shpejtësisë” në trafik. Prandaj ndoshta jo pak nga ata shkelës të ligjit që i shpëtojnë gjobës së “ligjit shpejtësisë” me anë të një ryshfeti, nuk i shpëtojnë më pas vdekjes nga aksidentet që vjen si ndëshkim “natyror” nga shkelja e “ligjit të shpejtësisë”. Prandaj themi se korrupsioni i vogël i policisë që zbut ndëshkime që janë miratuar për të nxitur zbatimin e rregullave të trafikut, është një nga shkaqet kryesore të aksidenteve të djeshme, të sotme dhe të nesërme. Një qytetar që e di se nuk do t’i hiqet patenta, sepse e nget makinën i dehur apo mbi shpejtësinë e lejuar, që e di se thjesht mund “ta kalojë lumin” duke i paguar policit të radhës një 1 mijë apo 2 mijë lekë, është më i predispozuar t’i shkelë rregullat e qarkullimit dhe pra, më i ekspozuar ndaj mundësisë së një aksidenti me kosto jetën. Kështu, korrupsioni dhe ryshfeti duke zbutur forcën goditëse dhe penalizuese të shkeljes së ligjit, bëhen burim i pasojave edhe më të rënda të shkeljes së ligjit që janë aksidentet. Numri i lartë i aksidenteve denoncon kështu mungesën e frymës së ligjit në Shqipëri, denoncon ekzistencën e një prirjeje më të fuqishme për ta dhunuar sesa për të respektuar ligjin, prirje që fuqizohet edhe më shumë nga korrupsioni dhe varfëria. Gjë që na provon edhe një herë se ligjet dhe rregullat e mira janë bërë për të mbrojtur jetën e njerëzve dhe se çdo mekanizëm korruptiv që çon në dhunimin e tyre, është një mekanizëm kundër jetës.
